Rozważania tematyczne: Świadkowie prawdy z tej ziemi
Św. Urban (†230), Izydor (†1130), Roch (†1379) Rzym - Madryt - Wenecja
2016-12-07
Tereny rolnicze na Śląsku miały swoich patronów i orędowników przed Bogiem. Żywy był w różnych regionach kult świętych: Urbana, Izydora czy Rocha. I choć z rozwojem urbanizacji zmniejszało się zaangażowanie rolników w życiu społeczności lokalnych, to kult ich świętych patronów trwał. Dziś - nawet w agendach liturgicznych - dostrzec można pewien spór o pierwszeństwo patrona rolników.
wprowadzenie
CZYTAJ!
Mt 20, 1-16
Królestwo niebieskie podobne jest do gospodarza, który wyszedł wczesnym rankiem, aby nająć robotników do swej winnicy. Umówił się z robotnikami o denara za dzień i posłał ich do winnicy. Gdy wyszedł około godziny trzeciej, zobaczył innych, stojących na rynku bezczynnie, i rzekł do nich: "Idźcie i wy do mojej winnicy, a co będzie słuszne, dam wam". Oni poszli. Wyszedłszy ponownie około godziny szóstej i dziewiątej, tak samo uczynił. Gdy wyszedł około godziny jedenastej, spotkał innych stojących i zapytał ich: "Czemu tu stoicie cały dzień bezczynnie?" Odpowiedzieli mu: "Bo nas nikt nie najął". Rzekł im: "Idźcie i wy do winnicy!" A
gdy nadszedł wieczór, rzekł właściciel winnicy do swego rządcy: "Zwołaj
robotników i wypłać im należność, począwszy od ostatnich aż do
pierwszych!" Przyszli najęci około jedenastej godziny i otrzymali po denarze. Gdy więc przyszli pierwsi, myśleli, że więcej dostaną; lecz i oni otrzymali po denarze. Wziąwszy go, szemrali przeciw gospodarzowi, mówiąc: "Ci ostatni jedną godzinę pracowali, a zrównałeś ich z nami, którzyśmy znosili ciężar dnia i spiekoty". Na to odrzekł jednemu z nich: "Przyjacielu, nie czynię ci krzywdy; czy nie o denara umówiłeś się ze mną? Weź, co twoje i odejdź! Chcę też i temu ostatniemu dać tak samo jak tobie. Czy mi nie wolno uczynić ze swoim, co chcę? Czy na to złym okiem patrzysz, że ja jestem dobry?" Tak ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi».
ROZWAŻ!
Na terenie metropolii górnośląskiej najczęściej wnoszono kościoły pod wezwaniem św. Urbana (np. Paniówki, Cieszowa, Kamionka, Wola, Głębinów, Wędzina, Większyce, Reńska Wieś, Wasiłowice, Gościęcin/Kózki, Tworków), mniej św. Izydora (np. Jankowice Pszczyńskie, Radlin Górny) czy św. Rocha (np. Dobrzeń Wielki, Stare Budkowice, Dąbrówka Górna, Olesno/Grodzisko, Nysa, Jędrzychów, Janowa, Trachy, Tułowice). W wielu małych wiejskich kościołach można spotkać, zapomniane nieco obrazy i figury świętych kojarzonych z pracą na roli, chroniących zbiory i dobytek przed kataklizmami i powodzią.
Ciężka praca rolnika jest często obecna na kartach Pisma Świętego. W warunkach Palestyny wiązało się to najczęściej z pracą przy zasiewie zbóż lub w winnicy. Rolnik posługiwał się drewnianym pługiem (Łk 9, 62) albo żelazną sochą, popędzając woły lub osły zaprzężone w jarzmo (Mt 11, 29n). Plony były różne w zależności o rodzaju gleby (Mk 4, 1-9; Mt 13, 4-8; Łk 8, 4-8). Ziarno obdzielano od słomy za pomocą wiejadła, czyli szufli lub kosza (Mt 3, 12), a zboże gromadzono w specjalnych zbiornikach-spichlerzach (Mt 6, 26). Uprawiano też oliwki i figi. Winnice, które były najcenniejszą częścią posiadłości rolnika, pokrywały zbocza górskie. Ich uprawa wymagała troskliwej opieki, więc dla ochrony budowano wieże; winnice posiadały specjalne tłocznie (Mt 21, 33), za pomocą których produkowano wino. Przy zbiorach sezonowo zatrudniano większą liczbę robotników, których właściciel zabierał z rynku bezpośrednio do winnicy i z góry ustalał wysokość zapłaty. Dzienny zarobek robotnika rolnego wystarczył na średnie utrzymanie rodziny. Wynosił zazwyczaj jednego denara, czyli jednostkę monetarną systemu rzymskiego, wykonaną ze srebra (3,85 g).
Jezus doceniał wartość pracy fizycznej, stąd często ten obraz pojawiał się w przypowieściach. W przypowieści o gospodarzu i robotnika w winnicy podkreśla odpowiedzialność za jak najlepsze plony, zaleca troskę o pracowników i ich rodziny oraz o właściwe warunki pracy i godziwą zapłatę.
Miara dobroci (gr. agathopoieo - "dobrze czynić") nie jest miarą sprawiedliwości ludzkiej, ale miarą, którą posługuje się sam Bóg, stąd pytanie w kontekście moralnym: "Czy na to złym okiem patrzysz, że ja jestem dobry?" (20, 15b; por. J 7, 12; Dz 10, 38). Podobnej próbie Jezus poddaje bogatego młodzieńca, kiedy poucza go: "Dlaczego mnie pytasz o dobro? Jeden tylko jest Dobry" (Mt 19, 17b). Apostoł Paweł ukazuje zaś poganom Bóg żywego, który pozwolił "w dawnych czasach, aby każdy naród chodził własnymi drogami, ale nie przestawał dawać świadectwa, czyniąc dobrze. Zsyłał wam deszcz z nieba i urodzajne lata, karmił was i radością napełniał wasze serca" (Dz 14, 17). Oto obraz Stworzyciela, który stale troszczy się o człowieka. Apostołowie wzywają, by naśladować dobroć Boga (1 P 4, 19), by czynić dobro, które jest owocem Ducha (Rz 15, 14; Ga 5,22), a wszelkie zło - dobrem zwyciężać (Rz 12, 21).
Praca rolnika pozostaje odwiecznie wpleciona w rytm ziemi, stąd chwali on Boga Żywego i Dobrego, Stworzyciela nieba i ziemi, który hojnie obdarowuje go obfitym plonem. Chwalił również dobroć Jezusa zapowiadającego dobre plony i godziwą zapłatę za ciężką pracę. Ludzie mocno związani z ziemią lub jej brakiem poszukiwali swoich orędowników wśród świętych i błogosławionych, zwłaszcza takich, którzy byli związani z ich pracą na roli i wśród zwierząt.
W hagiografii wyróżniają się zwłaszcza: papież Urban, kojarzonego z pracą w winnicy, Izydor zwany Oraczem, i Roch, opiekun zwierząt domowych. Urban I był z pochodzenia Rzymianinem. Wybrany na stolicę św. Piotra w 222 roku, a zmarł w 230 roku. Jego krótki pontyfikat naznaczony był walką ze schizmą wywołaną przez Hipolita. W tym trudnym czasie prześladowań papież odważnie bronił zdrowej nauki i dbał o podstawowe prawa chrześcijan. Z Akt męczeństwa, które powstały dopiero w IX w., nie dowiadujemy się wielu faktów z jego posługi dla Kościoła. W Średniowieczu był on jednak jednym z najpopularniejszych świętych. Przyczyniły się do tego zapewne pontyfikaty papieży, którzy często obierali sobie imię Urbana, a może jeszcze bardziej jego dies natalis (data narodzin dla nieba) - 19 maja, która kojarzyła się w świadomości ludu z rozmaitymi zwyczajami rolniczymi, zwłaszcza z uprawą winorośli (por. H. Fros, F. Sowa, Księga imion i świętych, t. 5, 610). Na Śląsku popularne jest po dziś dzień błogosławieństwo pól we wspomnienie św. Urbana.
W tym samym czasie rozwijał się również kult św. Izydora Oracza (†1130). Pochodził z Madrytu, a gdy miasto zdobyli Arabowie, musiał uchodzić na wieś. Żył tam z pracy fizycznej, ze swoją żoną (bł. Marią Toribia) i dzieckiem. Uprawiał ziemie, poznał trud ciężkiej pracy na roli, stąd przydomek "oracz". Po odzyskaniu miast przez chrześcijan wrócił do Madrytu, gdzie zasłynął z pobożności, pokory, miłości oraz wiernego spełniania swych obowiązków (Tamże, t. 3, 172n). Bliskie były mu ewangeliczne słowa o naśladowaniu ludzi prostych i uczciwych (por. Mt 11, 25; 13, 11. 16). Ku jego czci zakładano bractwa sprawujące opiekę religijną nad ludnością wiejską i pomagające mieszkańcom wsi znaleźć nową pracę.
Patronem rolników jest też św. Roch (†1379) zaliczany do tzw. Czternastu Wspomożycieli. Jako pielgrzym dotarł do Wiecznego Miasta, gdzie poświęcił się pielęgnacji chorych dotkniętych epidemią, uzdrawiał ich znakiem krzyża (Tamże, t. 5, 82). Usługując chorym, sam się zaraził (dżumą). Na szczęście znalazł się człowiek, który zaopiekował się Rochem. Kiedy wyzdrowiał, udał się dalej na północ do Piacenzy, Loreto, Angery, Wenecji. Podobno wzięty za szpiega został wtrącony do więzienia, gdzie zmarł nierozpoznany. W Wenecji - mieście św. Marka spoczywają jego relikwie i rozwija się żywy kult. Częste epidemie, które dziesiątkowały ludność i wyludniały osady, sprzyjały rozwojowi czci św. Rocha jako patrona chroniącego od zarazy ludzi i zwierząt. Na Śląsku czczony jest on zwłaszcza jako opiekun zwierząt domowych, a w dniu jego wspomnienia (16 sierpnia) odprawiane są obrzędy mające chronić bydło przed zarazą (EK t. 17, 150).
Ewangeliczny obraz Jezusa przechadzającego się wśród zbóż, zatroskanego o każde stworzenie, o obfity plon ziemi, każe nam pytać:
MÓDL SIĘ!
Wszechmogący, wieczny Boże, Ojcze miłosierdzia, wejrzyj, prosimy, na nasze codzienne potrzeby i udziel nam wystarczającej ilości pokarmów. Uwielbij nad nami święte Imię Twoje i na te pola wylej obfite swoje błogosławieństwo, aby prace nasze i wszystkie rośliny przynosiły plon obfity. Niech nie szkodzą im morzy, opady, grad, ulewy i powodzie. Prosimy Cię o to za przyczyną naszego patrona świętego Urbana (Izydora). Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
ŻYJ SŁOWEM!
Okaż szacunek dla owoców pracy rolników, dla chleba i innych pokarmów jako darów Bożych. Praktykuj też ekologię duchową, czyli drogę wewnętrznej przemiany bazującą na szacunku do wszystkiego, co stworzył Bóg. Nade wszystko szacunku dla życia ludzkiego i szacunku wobec środowiska naturalne (np. ginących gatunków roślin i zwierząt). Ekologia duchowa to też odnowienie jedności duchowej (ciała, ducha i duszy); zawsze bowiem można coś poprawić w sobie, by być lepszym człowiekiem. Zabiegaj o "ekologię integralną!" (por. Franciszek, Encyklika Laudato si`, nr 137-162).
ks. Jan Kochel
rys. F. Kucharczak
ROZWAŻ!
Na terenie metropolii górnośląskiej najczęściej wnoszono kościoły pod wezwaniem św. Urbana (np. Paniówki, Cieszowa, Kamionka, Wola, Głębinów, Wędzina, Większyce, Reńska Wieś, Wasiłowice, Gościęcin/Kózki, Tworków), mniej św. Izydora (np. Jankowice Pszczyńskie, Radlin Górny) czy św. Rocha (np. Dobrzeń Wielki, Stare Budkowice, Dąbrówka Górna, Olesno/Grodzisko, Nysa, Jędrzychów, Janowa, Trachy, Tułowice). W wielu małych wiejskich kościołach można spotkać, zapomniane nieco obrazy i figury świętych kojarzonych z pracą na roli, chroniących zbiory i dobytek przed kataklizmami i powodzią.
Ciężka praca rolnika jest często obecna na kartach Pisma Świętego. W warunkach Palestyny wiązało się to najczęściej z pracą przy zasiewie zbóż lub w winnicy. Rolnik posługiwał się drewnianym pługiem (Łk 9, 62) albo żelazną sochą, popędzając woły lub osły zaprzężone w jarzmo (Mt 11, 29n). Plony były różne w zależności o rodzaju gleby (Mk 4, 1-9; Mt 13, 4-8; Łk 8, 4-8). Ziarno obdzielano od słomy za pomocą wiejadła, czyli szufli lub kosza (Mt 3, 12), a zboże gromadzono w specjalnych zbiornikach-spichlerzach (Mt 6, 26). Uprawiano też oliwki i figi. Winnice, które były najcenniejszą częścią posiadłości rolnika, pokrywały zbocza górskie. Ich uprawa wymagała troskliwej opieki, więc dla ochrony budowano wieże; winnice posiadały specjalne tłocznie (Mt 21, 33), za pomocą których produkowano wino. Przy zbiorach sezonowo zatrudniano większą liczbę robotników, których właściciel zabierał z rynku bezpośrednio do winnicy i z góry ustalał wysokość zapłaty. Dzienny zarobek robotnika rolnego wystarczył na średnie utrzymanie rodziny. Wynosił zazwyczaj jednego denara, czyli jednostkę monetarną systemu rzymskiego, wykonaną ze srebra (3,85 g).
Jezus doceniał wartość pracy fizycznej, stąd często ten obraz pojawiał się w przypowieściach. W przypowieści o gospodarzu i robotnika w winnicy podkreśla odpowiedzialność za jak najlepsze plony, zaleca troskę o pracowników i ich rodziny oraz o właściwe warunki pracy i godziwą zapłatę.
Miara dobroci (gr. agathopoieo - "dobrze czynić") nie jest miarą sprawiedliwości ludzkiej, ale miarą, którą posługuje się sam Bóg, stąd pytanie w kontekście moralnym: "Czy na to złym okiem patrzysz, że ja jestem dobry?" (20, 15b; por. J 7, 12; Dz 10, 38). Podobnej próbie Jezus poddaje bogatego młodzieńca, kiedy poucza go: "Dlaczego mnie pytasz o dobro? Jeden tylko jest Dobry" (Mt 19, 17b). Apostoł Paweł ukazuje zaś poganom Bóg żywego, który pozwolił "w dawnych czasach, aby każdy naród chodził własnymi drogami, ale nie przestawał dawać świadectwa, czyniąc dobrze. Zsyłał wam deszcz z nieba i urodzajne lata, karmił was i radością napełniał wasze serca" (Dz 14, 17). Oto obraz Stworzyciela, który stale troszczy się o człowieka. Apostołowie wzywają, by naśladować dobroć Boga (1 P 4, 19), by czynić dobro, które jest owocem Ducha (Rz 15, 14; Ga 5,22), a wszelkie zło - dobrem zwyciężać (Rz 12, 21).
Praca rolnika pozostaje odwiecznie wpleciona w rytm ziemi, stąd chwali on Boga Żywego i Dobrego, Stworzyciela nieba i ziemi, który hojnie obdarowuje go obfitym plonem. Chwalił również dobroć Jezusa zapowiadającego dobre plony i godziwą zapłatę za ciężką pracę. Ludzie mocno związani z ziemią lub jej brakiem poszukiwali swoich orędowników wśród świętych i błogosławionych, zwłaszcza takich, którzy byli związani z ich pracą na roli i wśród zwierząt.
W hagiografii wyróżniają się zwłaszcza: papież Urban, kojarzonego z pracą w winnicy, Izydor zwany Oraczem, i Roch, opiekun zwierząt domowych. Urban I był z pochodzenia Rzymianinem. Wybrany na stolicę św. Piotra w 222 roku, a zmarł w 230 roku. Jego krótki pontyfikat naznaczony był walką ze schizmą wywołaną przez Hipolita. W tym trudnym czasie prześladowań papież odważnie bronił zdrowej nauki i dbał o podstawowe prawa chrześcijan. Z Akt męczeństwa, które powstały dopiero w IX w., nie dowiadujemy się wielu faktów z jego posługi dla Kościoła. W Średniowieczu był on jednak jednym z najpopularniejszych świętych. Przyczyniły się do tego zapewne pontyfikaty papieży, którzy często obierali sobie imię Urbana, a może jeszcze bardziej jego dies natalis (data narodzin dla nieba) - 19 maja, która kojarzyła się w świadomości ludu z rozmaitymi zwyczajami rolniczymi, zwłaszcza z uprawą winorośli (por. H. Fros, F. Sowa, Księga imion i świętych, t. 5, 610). Na Śląsku popularne jest po dziś dzień błogosławieństwo pól we wspomnienie św. Urbana.
W tym samym czasie rozwijał się również kult św. Izydora Oracza (†1130). Pochodził z Madrytu, a gdy miasto zdobyli Arabowie, musiał uchodzić na wieś. Żył tam z pracy fizycznej, ze swoją żoną (bł. Marią Toribia) i dzieckiem. Uprawiał ziemie, poznał trud ciężkiej pracy na roli, stąd przydomek "oracz". Po odzyskaniu miast przez chrześcijan wrócił do Madrytu, gdzie zasłynął z pobożności, pokory, miłości oraz wiernego spełniania swych obowiązków (Tamże, t. 3, 172n). Bliskie były mu ewangeliczne słowa o naśladowaniu ludzi prostych i uczciwych (por. Mt 11, 25; 13, 11. 16). Ku jego czci zakładano bractwa sprawujące opiekę religijną nad ludnością wiejską i pomagające mieszkańcom wsi znaleźć nową pracę.
Patronem rolników jest też św. Roch (†1379) zaliczany do tzw. Czternastu Wspomożycieli. Jako pielgrzym dotarł do Wiecznego Miasta, gdzie poświęcił się pielęgnacji chorych dotkniętych epidemią, uzdrawiał ich znakiem krzyża (Tamże, t. 5, 82). Usługując chorym, sam się zaraził (dżumą). Na szczęście znalazł się człowiek, który zaopiekował się Rochem. Kiedy wyzdrowiał, udał się dalej na północ do Piacenzy, Loreto, Angery, Wenecji. Podobno wzięty za szpiega został wtrącony do więzienia, gdzie zmarł nierozpoznany. W Wenecji - mieście św. Marka spoczywają jego relikwie i rozwija się żywy kult. Częste epidemie, które dziesiątkowały ludność i wyludniały osady, sprzyjały rozwojowi czci św. Rocha jako patrona chroniącego od zarazy ludzi i zwierząt. Na Śląsku czczony jest on zwłaszcza jako opiekun zwierząt domowych, a w dniu jego wspomnienia (16 sierpnia) odprawiane są obrzędy mające chronić bydło przed zarazą (EK t. 17, 150).
Ewangeliczny obraz Jezusa przechadzającego się wśród zbóż, zatroskanego o każde stworzenie, o obfity plon ziemi, każe nam pytać:
- Co znaczy dla nas prośba o chleb powszedni?
- Jaki rodzaj ziemi odkrywam w swoim sercu (por. Mt 13, 1-43)?
- Co rozumiem pod pojęciem "ekologii duchowej"?
MÓDL SIĘ!
Wszechmogący, wieczny Boże, Ojcze miłosierdzia, wejrzyj, prosimy, na nasze codzienne potrzeby i udziel nam wystarczającej ilości pokarmów. Uwielbij nad nami święte Imię Twoje i na te pola wylej obfite swoje błogosławieństwo, aby prace nasze i wszystkie rośliny przynosiły plon obfity. Niech nie szkodzą im morzy, opady, grad, ulewy i powodzie. Prosimy Cię o to za przyczyną naszego patrona świętego Urbana (Izydora). Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
Modlitewnik Droga do nieba, Opole 2013, 239.
ŻYJ SŁOWEM!
Okaż szacunek dla owoców pracy rolników, dla chleba i innych pokarmów jako darów Bożych. Praktykuj też ekologię duchową, czyli drogę wewnętrznej przemiany bazującą na szacunku do wszystkiego, co stworzył Bóg. Nade wszystko szacunku dla życia ludzkiego i szacunku wobec środowiska naturalne (np. ginących gatunków roślin i zwierząt). Ekologia duchowa to też odnowienie jedności duchowej (ciała, ducha i duszy); zawsze bowiem można coś poprawić w sobie, by być lepszym człowiekiem. Zabiegaj o "ekologię integralną!" (por. Franciszek, Encyklika Laudato si`, nr 137-162).
ks. Jan Kochel
rys. F. Kucharczak
