Sen Abrahama

2019-12-19

Potem zaś rzekł do niego: «Ja jestem Pan, który ciebie wywiodłem z Ur chaldejskiego, aby ci dać ten oto kraj na własność». A na to Abram: «O Panie, mój Boże, jak będę mógł się upewnić, że otrzymam go na własność?» Wtedy Pan rzekł: «Wybierz dla Mnie trzyletnią jałowicę, trzyletnią kozę i trzyletniego barana, a nadto synogarlicę i gołębicę». Wybrawszy to wszystko, Abram poprzerąbywał je wzdłuż na połowy i przerąbane części ułożył jedną naprzeciw drugiej; ptaków nie porozcinał. Kiedy zaś do tego mięsa zaczęło zlatywać się ptactwo drapieżne, Abram je odpędził. A gdy słońce chyliło się ku zachodowi, Abram zapadł w głęboki sen i opanowało go uczucie lęku, jak gdyby ogarnęła go wielka ciemność. I wtedy to Pan rzekł do Abrama: «Wiedz o tym dobrze, iż twoi potomkowie będą przebywać jako przybysze w kraju, który nie będzie ich krajem, i przez czterysta lat będą tam ciemiężeni jako niewolnicy;aż wreszcie ześlę zasłużoną karę na ten naród, którego będą niewolnikami, po czym oni wyjdą z wielkim dobytkiem.Ale ty odejdziesz do twych przodków w pokoju, w późnej starości zejdziesz do grobu. Twoi potomkowie powrócą tu dopiero w czwartym pokoleniu, gdy już dopełni się miara niegodziwości Amorytów». A kiedy słońce zaszło i nastał mrok nieprzenikniony, ukazał się dym jakby wydobywający się z pieca i ogień niby gorejąca pochodnia i przesunęły się między tymi połowami zwierząt. Wtedy to właśnie Pan zawarł przymierze z Abramem, mówiąc: «Potomstwu twemu daję ten kraj, od Rzeki Egipskiej aż do rzeki wielkiej, rzeki Eufrat, wraz z Kenitami, Kenizytami, Kadmonitami, Chetytami, Peryzzytami, Refaitami, Amorytami, Kananejczykami, Girgaszytami i Jebusytami».

Bezpłodność to stała i nieodwracalna niezdolność do zrodzenia potomstwa. Jeżeli ta niezdolność jest czasowa, to mówimy wtedy o niepłodności. Według przeprowadzonych badań aż 25% polskich par ma problemy z poczęciem dziecka. Problem ten nie jest jednak czymś nowym. Z motywem bezpłodności lub niepłodności zmagały się już takie biblijne kobiety, jak: Sara (żona Abrahama), Rebeka (żona Izaaka), Rachela (żona Jakuba), matka Samsona, Anna (matka Samuela), Mikal (żona króla Dawida), czy też Elżbieta (matka Jana Chrzciciela). Z literatury apokryficznej dowiadujemy się, że również Anna (matka Maryi) była początkowo niepłodna. Historia wszystkich tych kobiet była bardzo podobna. Ważna bohaterka biblijna przeżywała udręki z powodu wieloletniej niepłodności. W końcu jej żarliwa modlitwa została wysłuchana przez Boga, a urodzone dziecko zazwyczaj nie należało do jakiś drugoplanowych postaci w Piśmie Świętym. Autorzy biblijni chcieli w ten sposób zaakcentować Bożą interwencję.

W omawianym przez nas fragmencie (Rdz 15) spotykamy Abrahama, który cierpi z powodu braku potomstwa. Z pewnym wyrzutem zwraca się do Boga: „O Panie, mój Boże, na cóż mi sowita nagroda, skoro zbliżam się do kresu mego życia, nie mając potomka”. Smutek i rozgoryczenie Abrahama były uzasadnione, ponieważ bezdzietność była traktowana jako przekleństwo i hańba, zaś liczne potomstwo było synonimem Bożego błogosławieństwa. Do dzisiaj istnieje zwyczaj rozbijania na progu domu owocu granatu. Ta czynność wyraża życzenie pod adresem młodej pary, by jej potomstwo było tak liczne, jak ziarenka granatu. Ale wróćmy do Abrahama. JHWH kazał Abrahamowi wyjść z namiotu, spojrzeć na niebo i policzyć gwiazdy. Następnie rzekł: „Tak liczne będzie twoje potomstwo”. Patriarcha uwierzył, że tak się stanie, dlatego też Bóg policzył mu to za zasługę.

Kolejny passus zawiera już opis przymierza, jakie Bóg zawarł z Abrahamem. JHWH obiecał, że przekaże patriarsze ziemię rozciągającą się od Nilu po Eufrat. W związku z tym, że cały świat należał do Boga, mógł On swobodnie dysponować każdą jego częścią. Miał prawo zabrać ziemię Chetytom, Peryzzytom, Amorytom, Kananejczykom, Girgaszytom, Jebusytom oraz innym narodom i przekazać ją Izraelitom – narodowi wybranemu. JHWH polecił Abrahamowi, by ten wybrał pięć zwierząt: trzy ssaki oraz dwa ptaki. Patriarcha przepołowił jałówkę, kozę i barana. Natomiast synogarlicy i młodego gołębia nie przeciął. Gdy natomiast do tego mięsa zaczęło się zlatywać ptactwo drapieżne, Abraham je odpędzał. Z jednej strony może rzeczywiście chodzić o padlinożerców, a z drugiej strony może być to symbol obcych narodów, które zagrażały Izraelowi.

Gdy słońce chyliło się już ku zachodowi, Abraham zapadł w głęboki sen (tardēmâ). W tym miejscu zostało użyte to samo słowo, co w Rdz 2,21 (sen Adama). Natomiast Septuaginta wyraz ten tłumaczy przez ekstasis. To właśnie podczas snu patriarcha otrzymał przepowiednię dotyczącą przyszłych losów i przeżył teofanię. Biblijne teksty często opisują reakcję przyrody na Boże objawienie, np. „Panie, gdyś Ty wychodził z Seiru, gdyś z pól Edomu wyruszał, ziemia wtedy drżała, kropiły niebiosa, chmury kropiły wodą. Góry dżdżem ociekały przed obliczem Pana, to Synaj – przed obliczem Pana, Boga Izraela!” (Sdz 5,4-5); „Bo oto Pan wychodzi ze swego przybytku, zstąpi i deptać będzie po wyniosłościach ziemi. Stopnieją pod Nim góry, rozdzielą się doliny jak wosk przed ogniem, jak wody rozlane po stoku” (Mi 1,3); „Na ziemię patrzy, a ona drży; dotyka gór, a one dymią” (Ps 104,32). W przypadku Abrahama reakcją na teofanię był m.in. strach.

Na koniec wróćmy jeszcze do tych przepołowionych zwierząt. Ich widok miał uzmysławiać kontrahentom o konsekwencjach złamania przymierza. Pomiędzy zwierzętami ofiarnymi Abraham dostrzegł przesuwający się obłok i ogień. Były to dwa podstawowe zjawiska, które towarzyszyły teofanii. Warto w tym miejscu wspomnieć chociażby o wydarzeniach na Synaju: „Góra zaś Synaj była cała spowita dymem, gdyż Pan zstąpił na nią w ogniu i uniósł się dym z niej jakby z pieca, i cała góra bardzo się trzęsła” (Wj 19,18). W ten sposób zawarte zostało przymierze pomiędzy Bogiem a Abrahamem, a patriarcha otrzymał dwie obietnice: licznego potomstwa i ziemi.

Chcę błogosławić Pana w każdym czasie,
na ustach moich zawsze Jego chwała.

Dusza moja będzie się chlubiła w Panu,
niech słyszą pokorni i niech się weselą!

Uwielbiajcie ze mną Pana,
imię Jego wspólnie wywyższajmy!

Szukałem Pana, a On mnie wysłuchał
i uwolnił od wszelkiej trwogi.

Spójrzcie na Niego, promieniejcie radością,
a oblicza wasze nie zaznają wstydu.

Oto biedak zawołał, a Pan go usłyszał,
i wybawił ze wszystkich ucisków.

Anioł Pana zakłada obóz warowny
wokół bojących się Jego i niesie im ocalenie.

Skosztujcie i zobaczcie, jak dobry jest Pan,
szczęśliwy człowiek, który się do Niego ucieka.

Bójcie się Pana, święci Jego,
gdyż bogobojni nie doświadczają biedy.

Możni zubożeli i zaznali głodu;
a szukającym Pana żadnego dobra nie zabraknie.

Pójdźcie, synowie, słuchajcie mnie;
nauczę was bojaźni Pańskiej.

Jakim ma być człowiek, co miłuje życie
i pragnie dni, by zażywać szczęścia?

Powściągnij swój język od złego,
a twoje wargi od słów podstępnych!

Odstąp od złego, czyń dobro;
szukaj pokoju, idź za nim!

Oczy Pana [zwrócone są] ku sprawiedliwym,
a Jego uszy na ich wołanie.

Wołali, a Pan ich wysłuchał
i uwolnił od wszystkich przeciwności.

Oblicze Pana [zwraca się] przeciw źle czyniącym,
by pamięć o nich wygładzić z ziemi.

Pan jest blisko skruszonych w sercu
i wybawia złamanych na duchu.

Wiele nieszczęść [spada na] sprawiedliwego;
lecz ze wszystkich Pan go wybawia.

Strzeże On wszystkich jego kości:
ani jedna z nich nie ulegnie złamaniu.

Zło sprowadza śmierć na przewrotnego,
wrogów sprawiedliwego spotka kara.

Pan uwalnia dusze sług swoich,
nie dozna kary, kto się doń ucieka.

Ps 34

Złóż Bogu obietnicę, którą będziesz realizował przez najbliższy tydzień, np. obiecuję, że codziennie przez siedem dni będę wykonywał przynajmniej jeden dobry uczynek; … będę codziennie uczestniczył we Mszy św.; … odczytam jeden Psalm ze Starego Testamentu; … będę odmawiał Koronkę do Miłosierdzia Bożego; … będę wolniej jeździł autem; … będę robił wieczorny rachunek sumienia itp.