Sen i lenistwo

2020-04-25

Do mrówki się udaj, leniwcze,
patrz na jej drogi - bądź mądry:
nie znajdziesz u niej zwierzchnika
ni stróża żadnego, ni pana,
a w lecie gromadzi swą żywność
i zbiera swój pokarm we żniwa.
Jak długo, leniwcze, chcesz leżeć?
A kiedyż ze snu powstaniesz?
Trochę snu i trochę drzemania,
trochę założenia rąk, aby zasnąć:
a przyjdzie na ciebie nędza jak włóczęga
i niedostatek - jak biedak żebrzący.

Dzisiejszy fragment biblijny został zaczerpnięty z Księgi Przysłów (Księgi Przypowieści). Księga ta zawiera szereg pouczeń religijnych oraz moralnych. Nauki te przypisuje się różnym autorom i pochodzą one z różnych epok. W V w. przed Chr. ostateczny redaktor uporządkował wszystkie pouczenia i złączył je w jedną całość.

Autor Księgi Przysłów dwukrotnie wspomina o mrówce: Do mrówki się udaj, leniwcze, patrz na jej drogi – bądź mądry (Prz 6,6) oraz Są cztery istoty małe na ziemi, lecz nadzwyczaj mądre: lud mrówczy, chociaż bez siły, a w lecie nazbiera żywności… (Prz 6,24-25). W „Atlasie zwierząt biblijnych”, którego autorami są: Andrzej Mrozek oraz Barbara Szczepanowicz, czytamy, że już starożytni pisarze (np. Pliniusz oraz Plutarch) widzieli w mrówkach wzór mądrości, roztropności, pracowitości, męstwa i sprawiedliwości. Mrówczy instynkt przyrównywano nawet do ludzkiego rozumu. Zachwycano się systemem pracy tych owadów, ich przezornością, wzajemną solidarnością i pomocą. Wierzono nawet, że mrówki potrafią przewidzieć pogodę. Nic więc dziwnego, że w niektórych regionach Grecji uważano je za stworzenia święte. Św. Hieronim zwrócił uwagę na mądrość mrówek i na to, że potrafią przewidzieć nadchodzącą zimę. Z kolei chrześcijanie często nie myślą o nadchodzącym Sądzie Bożym. Albert Wielki stwierdził, że mrówki grzebią swoje zmarłe towarzyszki. Stąd też podobizny tych owadów zdobiły niejeden cmentarz. Mrówki widniały również na rzymskich monetach. W takim przypadku symbolizowały pilność oraz bogactwo.

W rozważanym przez nas tekście biblijnym autor natchniony wspomniał o mrówce jako wzorze mądrości i pracowitości (Prz 6,6-8). W ciągu lata te małe stworzenia są w stanie zgromadzić dla siebie pokarm na całą zimę. W ten sposób dbają o siebie i zapewniają sobie przetrwanie. Kolejne wiersze analizowanego przez nas tekstu biblijnego stanowią potępienie lenistwa i bezczynności (Prz 6,9-11). Autor nie piętnuje odpoczynku, ponieważ każdy człowiek ma do niego prawo: gdy spoczniesz, nie zaznasz trwogi, zaśniesz, a sen twój będzie przyjemny (Prz 3,24). Krytykuje natomiast nadużywanie tego odpoczynku, gdyż takie zachowanie prowadzi do nieróbstwa: Nie kochaj spania, byś nie zubożał, miej oczy otwarte – nasycisz się chlebem (Prz 20,13). B. Waltke stwierdził, że dla człowieka leniwego sen nie jest odpoczynkiem po ciężkiej pracy, lecz ucieczką przed nią. A zatem konsekwencją lenistwa jest bezczynność. Nieróbstwo z kolei prowadzi do ubóstwa i niedostatku.