Św. Joanna d`Arc (†1431)

2023-02-01

Proszę was, bracia, przez miłosierdzie Boże, abyście składali wasze ciała na ofiarę żywą, świętą, miłą Bogu jako doskonały wyraz waszego kultu. Nie upodobniajcie się do tego świata, ale przemieniajcie się poprzez odnowę myślenia, aby rozeznać, jaka jest wola Boża, co szlachetne, co miłe, co doskonałe.

Rz 12,1-2 (BT)

Piękny i długi okres średniowiecza propagował trzy zasadnicze wzorce osobowe. Istniał wtedy – obok męczennika i wyznawcy – wzorzec doskonałego rycerza, władcy i ascety. Średniowiecze we wszystkich aspektach było niezwykle mocno podporządkowane takiej filozofii życia, która w centrum zainteresowania stawiała Pana Boga i Jemu podporządkowywała wszystkie dziedziny życia. Pisze się, że powstanie Europy wiązało się z mottem christianitas, res publica christiana – „Rzeczpospolita chrześcijańska”. Polski historyk Jerzy Kłoczowski (†2017) w swoim studium Nasza Tysiącletnia Europa pisał: „Gdy dawniej w dość powszechnym odczuciu mnisi w klasztorach mieli jakby monopol na bezpośrednie obcowanie z Bogiem, to teraz taka postawa oznaczała wyjście poza klasztor, «laicyzacja» przez bezpośredni udział świeckich, i co więcej «feminizacja» - przez cały ruch mistyki kobiet, który się rozwijał od XIII- XIV stulecia. Publiczne wystąpienia w imieniu Boga wielkich postaci kobiet-proroków, później kanonizowanych, jak Brygida szwedzka [1303-1373], Katarzyna sieneńska [1347-1380] czy Joanna d`Arc [1412-1431], znakomicie ukazują ten fenomen dla wielu wręcz rewolucyjny, burzący ustalone hierarchie zabraniające kobiecie zabierania publicznie głosu w imieniu Boga” (zob. Nasza Tysiącletnia Europa,104). Pojawia się więc wzorzec świętej kobiety świeckiej, która „nie upodobnia się do tego świata, ale przemienia się poprzez odnowę myślenia” (12,2; por. Rz 8,5; Ef 4,17.22-24; 1 Tes 5,21).

Wczesnochrześcijańskie wspólnoty cierpiały prześladowanie ze strony świata pogańskiego i żydowskiego (por. Rz 8,35-36; 2 Tm 3,12; 1 P 4,12-16; Ap 2,13; 13,1). Centrum „ówczesnego świata” stanowił Rzym, stolica Cesarstwa, który stało się główną areną prześladowania pierwszych chrześcijan. Szybko jednak powstawały kolejne areny, na których odbywały się igrzyska z okrutnymi „widowiskami” połączonymi z męczeństwem wyznawców Chrystusa. Wśród nich były również te na terenie Azji Mniejszej i Galii (Francji), np. amfiteatr rzymski – męczennicy z Lugdunum (Lyon) z 177 (wg Ireneusza z Lyonu). Według Listu do wspólnot w Azji i Frygii męczennicy liońscy oddali życie w walce z dzikimi zwierzętami; byli wśród nich Blandyna – młoda niewolnica i Pontyk (łac. Ponticus), kilkunastoletni chłopiec. Kolejne prześladowania Kościoła w Galii miały miejsce w czasie Średniowiecza i Kontrreformacji , a swoje apogeum osiągnęła w okresie Rewolucji Francuskiej.

Najstarsza „córa Kościoła” (Francja) szczyci się licznym gronem świętych i błogosławionych, ale wśród nich wyróżnia się Joanna d`Arc – nazywana „Dziewicą Orleańską”, urodzona w 1411 lub 1412 w Domrémy-la-Pucelle, w Lotaryngii jako córka wieśniaków Jakuba i Izabeli Romée. Do trzynastego roku życia spełniała skromne prace domowe, lecz kiedy złożyła prywatny ślub czystości (dziewictwa) doświadczyła mistycznych przeżyć i wizji dotyczących przyszłości Francji. Przez trzy następne lata wsłuchiwała się w wewnętrzny głos, który nakazywał jej działania na rzecz wyzwolenia narodu i imię wzniosłych wartości patriotycznych. W maju 1428 r. pod wpływem wizji wewnętrznych została przynaglona do konkretnych czynów – walki zbrojnej. Udała się do Roberta de Baudricourt, który dowodził garnizonem królewskim w Vaucouleurs (departament Moza w Loratyngii). Dzięki uporowi i determinacji wpłynęła na morale wojska, a dowódcę powiadomiła o rozpoczętym przez Anglików oblężeniu Orleanu. Robert uwierzył Joannie i poprowadził ją do Chinion, gdzie przebywał prawowity następca tronu Karol VII (1422–1461). Najpierw potratowano ją z nieufnością i lekceważeniem. Jednak nacisk ludu i widzenia „Dziewicy”, które szybko zaczęto rozpowszechniać, przełamały opory przyszłego króla. Odbyło się też urzędowe badanie wizji, które na polecenie króla przeprowadzili duchowni w Poitiers (dep. Vienne). Po pozytywnej decyzji trybunału Joanna stanęła z sztandarem na czele kilkutysięcznego oddziału ruszyć do oblężonego Orleanu nad Loarą. Wsparła obrońców miasta, zagrzewała ich do boju, a sama odniosła rany. Bitwa zakończyła się odwrotem Anglików. W krótkim czasie – pod wpływem zwycięstwa i entuzjazmu rycerzy – wyzwolono niemal całą dolinę Loary. Młoda Joanna stała się symbolem odwagi i niezłomności oraz patriotyzmu. Nalegała na Karola, by ruszył do Reims i dopełnił obrzędu koronacyjnego i stanął na czele armii wyzwoleńczej. Koronacja odbyła się 17 lipca 1429 r., a w miesiąc później wojska były już pod Paryżem. Tam również Joanna zagrzewała wojsko do walki, raniona na polu bitwy, przeżyła, ale przewlekłe pertraktacje nie do doprowadziły do wyzwolenia stolicy. Joanna, nie aprobując tego obrotu sprawy, wzięła jeszcze udział w walce pod Compiègne (dep. Oise), wpadła w ręce Burgundczyków. Odstąpiona przez nich za dziesięć tysięcy złotych franków Anglikom, niebawem przewieziona została do Rouen, gdzie została poddana badaniom trybunału kościelnego pod przewodnictwem biskupa Piotra Cauchon`a, zwolennika Anglików. Joannę oskarżono o czarnoksięstwo i używanie stroju męskiego, jej „wizje, głosy, objawienia i zjawy” uznano za fałszywe i szatańskie, a ją za heretyczkę i schizmatyczką. Apelacji oskarżonej (do papieża Kaliksta III) nie przyjęto i postanowiono oddać ją „ramieniu świeckiemu” (łac. brachium saeculare) inkwizycji na spalenie na stosie. Wyrok wykonano na placu Vieux-Marche (miejsce publicznej egzekucji) w Rouen 30 maja 1431 roku. Według zachowanych akt procesowych Joanna do końca powtarzała imię Jezusa i wyzwanie: „Moje głosy mnie nie zwiodły”. W miejscu stosu postawiono krzyż podczas procesu rehabilitacyjnego; 7 lipca 1456 r. w siedzibie abpa Rouen ogłoszono akt uniewinnienia Joanny (zob. Księga imion i świętych, t. 3, 323; EK t. 8, 30).

Szybko rozwijał się kult Joanny d`Arc, choć przygasł w okresie Oświecenia, lecz odrodził się w XIX w., głównie dzięki angielskim historykom oraz biskupowi Orleanu Feliksowi A. Dupanloup (†1878). Dopiero w 1909 r. Pius X ogłosił ją błogosławioną, a kanonizował Benedykt XV w roku 1920. W Rouen został też wybudowany kościół pod wezwaniem Świętej pod koniec lat 70. według planów architekta Louisa Arretche, nawiązujący formą do dawnych kościołów normańskich, które ma kształt odwróconej łodzi. Joanna d`Arc należy do najbardziej popularnych postaci literackich (zob. M. Twain, Ch. Péguy, P. Claudel) i filmowych (reż. G. Méliès – 1900; V. Fleming – 1948; L. Besson – 1999). Powstało wiele obrazów i rzeźb jej poświęconych, ale wyróżnia się dzieło Jana Matejki (†1893) Dziewica Orleańska o imponujących wymiarach [973 x 484], za które malarz otrzymał w 1887 r. nagrodę im. P. Barczewskiego. Obraz powstało z zamiarem ofiarowania go narodowi francuskiemu jako „dar narodu polskiego” (zob. galeria w Rogalinie). Święta Joanna jest – wg historyka i teologa kard. Jean-Guinole-Marie Daniélou (†1974) – „świętą doczesności, wzorem świętości świeckiej”. Wzór kobiety odważnej, szlachetnej, miłej Bogu i ludziom; świętej podejmującej działalność, która uświęca innych: „Jesteśmy powołani do życia kontemplacyjnego pośród działania i uświęcamy się w odpowiedzialnym i hojnym wypełnianiu naszej misji” – przekonuje papież Franciszek (GeE 26).

Święta Dziewica Orleańska zrealizowała pawłowe przesłanie do uświęcania świata i przemieniania samego siebie, dlatego oddała swoje „ciało [jako] ofiarę żywą, świętą, podobającą się Bogu” (Rz 12,1), by „nie upodobniajcie się do tego świata, ale [do końca] rozeznać, jaka jest wola Boża, co szlachetne, co miłe, co doskonałe” (12,2). Codzienne życie chrześcijan jest wezwaniem do działania zgodnego ze swoją wiarą i godnością wyznawcy Chrystusa. Stąd wszyscy ochrzczeni otrzymują posłanie do świętości (KK 39-42). „Świętość mierzy się według «wielkiej tajemnicy», w której Oblubienica odpowiada darem miłości na dar Oblubieńca” (Jan Paweł II, List apostolski Mulieris dignitatem, 27; por. KKK 773).

Katechizm Kościoła Katolickiego przypomina: „Słowa św. Joanny d`Arc, skierowane do sędziów, streszczają wiarę świętych Doktorów i wyrażają właściwe odczucie wierzącego: «Uważam, że Jezus Chrystus i Kościół stanowią jedno, i nie należy robić z tego trudności» (Joanna d`Ace, actes du proces; KKK 795). A tym kontekście warto zapytać:

Miłosierny Ojcze, święta Joanna okazała męstwo wobec nieprzyjaciół i z godnością przyjęła niesprawiedliwy - wyrok. Niech przykład jej prostej i mocnej wiary pomoże nam zachować godność w każdej sytuacji naszego życia. Przez Chrystusa naszego Pana. Amen.

Odwaga jest cnotą ludzi świętych, czyli szlachetnych, miłych Bogu i dojrzałych (doskonałych). Stańmy zatem z odwagą i konsekwencją w obronie: wiary, nadziei i miłości; prawdy, dobra i piękna; życia, rodziny i ojczyzny oraz wartości, które dla nas są najważniejsze… Wypisz je sobie na kartce i zawieś w widocznym miejscu w swoim mieszkaniu!