Św. Kazimierz, królewicz (†1484)
2023-02-26
Historia łączy narody i uczy życia. Połączyła również Polskę i Litwę w osobie św. Kazimierza, królewicza z rodu Jagiellonów, który urodził się na zamku królewskim w Krakowie, a zmarł w Grodnie. Piotr Skarga SJ zapisał: „[Kazimierz] ducha Panu Bogu poleciwszy wypuścił 4 dnia marca R.P. 1484, lat mając 26”. Pochowano go w katedrze wileńskiej. Ze względu na swe miejsce w rodzinie królewskiej stał się wzorem pobożności i politycznej roztropności w wielkim państwie Jagiellonów. Czego może uczyć współczesnych młodych ludzi – żądnych sławy, władzy i bogactwa?
Powiedziałem wam to, aby wypełniła was moja radość i aby ta radość była doskonała. To jest bowiem moje przykazanie, abyście się tak wzajemnie miłowali, jak Ja was umiłowałem. Nie ma większej miłości nad tę, gdy ktoś poświęca swoje życie za przyjaciół. Wy jesteście moimi przyjaciółmi, jeśli spełniacie wszystko, co wam polecam. Już nie nazywam was sługami, bo sługa nie wie, co czyni jego pan. Nazwałem was przyjaciółmi, gdyż dałem wam poznać wszystko, czego dowiedziałem się od Ojca. To nie wy wybraliście Mnie, lecz Ja wybrałem was i Ja wyznaczyłem was, abyście szli, przynosili owoc i aby wasz owoc był trwały; aby mój Ojciec dał wam wszystko, o co Go poprosicie w moje imię. To wam nakazuję, abyście się wzajemnie miłowali”.
J 15,9-17 (BŚP)
Legenda wspomina, że młody królewicz Kazimierz czasem przychodził bardzo wcześnie do katedry w Wilnie, by czekać u drzwi aż przyjdzie odźwierny i otworzy bramy kościoła. W Księdze Przysłów czytamy: „Czy Mądrość nie nawołuje? Nie wysila głosu Roztropność? (…) Błogosławiony jest człowiek, który mnie słucha, który co dzień u drzwi moich czeka, czuwając u progu mej bramy” (Prz 8,1.34). Królewicz, pod wpływem swoich nauczycieli i spowiedników, pracował nad doskonaleniem cnót: mądrości, roztropności, pobożności, miłości…
Jezus w
alegorii o winorośli (J 15) przekonuje swoich uczniów o potrzebie trwania w
miłości i dzielenia się tym darem. Kto trwa w miłości, ten doświadcza prawdziwej radości – radości
doskonałej (15,11). Bardzo wcześnie odkrył to „nowe przykazanie” młody
Kazimierz, który jako królewicz nie był sługą, ale panem. Usłyszał jednak, że
Jezus nazwał go „przyjacielem”, a ponadto wyznaczył,
by szedł i przynosił owoc i aby [ten] owoc był trwały (15,16). W życiu św. Kazimierza ujawniło się wiele duchowych owoców jego młodzieńczej aktywności, pobożności i dobroci. I owoc ten rzeczywiście okazał się "trwały" (J 15,16; por. Rz 1,13; Flp 1,22).
Urodził się 3 października 1458 r. jako drugi z sześciu synów króla Polski Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, córki króla Niemiec Albrechta II Habsburga. Kazimierz był wychowankiem znanego kronikarza Jana Długosza (†1480), sekretarza króla Filipa Kallimacha (†1496) oraz św. Jana z Kęt (†1473), magistra Akademii Krakowskiej. Zaliczano go do jednego z najlepiej wykształconych książąt ówczesnej Europy. Ojciec wcześnie wprowadzał go w sprawy państwowe i dynastyczne. Razem z królem przyjmował zagraniczne poselstwa i uczestniczył w obradach sejmu. Jednak Kazimierz zapisał się również w powszechnej świadomości jako osoba skromna, niezwykle pobożna i słynąca z dobroci. Książę za życia wielką czcią darzył Najświętszą Maryję Pannę, często pościł i prowadził działalność dobroczynną. Ojciec przeznaczył go do objęcia tronu węgierskiego, który dziedziczył po matce (brat Władysław był już wtedy królem Czech). Jednak węgierscy panowie opowiedzieli się po stronie zbuntowanego króla Macieja Krowina. Wyprawa na Węgry i objęcie korony św. Stefana zakończyła się niepowodzeniem. W 1471 r. Kazimierza powrócił do kraju, zatrzymując się na Jasnej Górze, gdzie miał złożyć prywatny ślub czystości, oddając się w niewolę Matce Bożej (zob. Wielka encyklopedia JPII, t. XIV, s. 32). Nadal czynnie angażował się w sprawy Rzeczypospolitej, zarówno w Koronie, jak i na Litwie, gdzie objął urząd podkanclerza koronnego. Szczególnie tam zaskarbił sobie serca poddanych, dał się poznać jako rządca sprawiedliwy, dbający o ubogich i skrzywdzonych. Zimę 1483/84 spędził w Grodnie, gdzie męcząca go od dłuższego czasu gruźlica wyniszczyła jego młody organizm. Królewicz zmarł 4 marca 1984 roku na rękach biskupa krakowskiego Jana Rzeszowskiego (zob. Księga imion i świętych, t. 3, 471). Został pochowany w wileńskiej katedrze, w kaplicy Matki Bożej, w której często się modlił.
Przedwczesna śmierć Kazimierza była ciosem dla Jagiellonów i całej Rzeczypospolitej. Kraj pogrążył się w żałobie, a jednocześnie szybko rozpoczął się proces kanonizacyjny świątobliwego królewicza. Kult syna królewskiego rozwinął się od razu po jego śmierci. A wzmogły go cuda, które zaczęły się dziać u jego grobu i na terenie Litwy (zob. freski z kaplicy św. Kazimierza w Wilnie: wskrzeszenie martwej dziewczynki i otwarcie trumny z nienaruszonym ciałem Królewicza). Potwierdziły to dokumenty przygotowywane przez legata papieskiego Zachariasza Ferrariego – pierwszego biografa Kazimierza. Kult został potwierdzony już w roku 1521. Jednak akta procesu, posłane do Rzymu za sprawą posła biskupa płockiego Erazma Ciołka (†1522), zaginęły w czasie niemieckiego najazdu na papieską stolicę. Ostatecznie, za staraniem króla Zygmunta III Wazy (†1632), papież Klemens VIII (†1605) wydał powtórnie bullę kanonizacyjną w roku 1602. Wielkie uroczystości kanonizacyjne odbyły się w katedrze wileńskiej w maju 1604 r., dokładnie w 120 rocznicę śmierci królewicza. Ponowne złożenie relikwii św. Kazimierza w kaplicy jemu poświęconej w katedrze wileńskiej miało miejsce 4 marca 1989 r. Współcześnie żywy kult Świętego Królewicza łączy dwa narody. W dniu jego święta w wielu litewskich i polskich miastach odbywają się uroczystości religijne i popularne jarmarki tzw. kaziuki.
Ewangeliczne zaproszenie do trwania we wzajemnej miłości jest biblijną lekcją poszukiwania dróg pojednania i wzajemnej miłości. Realizacja „nowego przykazania” jest wyzwaniem na dziś (J 15,9-10), stąd warto zapytać:
- Jak wcielać w życie największe przykazanie chrześcijan (por. 1 Kor 13)?
- Jak dzisiaj odczytać słynne powiedzenie św. Augustyna: „Kochaj i rób, co chcesz” (zob. Youcat, 309)?
- Co to są owoce Ducha Świętego (por. Ga 5,22-23; Youcat, 311)?
