Raduj się, łaski pełna, Pan z Tobą

Łk 1, 28

Obok prozy inspirowanej "Biblią", istnieje poezja - forma może trudniejsza, ale zmuszająca do przemyśleń, do refleksji poprzez swą formę, środki artystyczne, np. epitety (określenia), metafory (przenośnie), symbole, parabole, pytania retoryczne, wykrzyknienia, niedomówienia, nawet tytuł czy puenty...

Pragnę spojrzeć na tekst najstarszego wiersza polskiego pisanego w języku polskim,na "Bogurodzicę" - utwór anonimowego autora. Został znaleziony na wklejce tylnej okładki rękopisu łacińskiego kazania przechowywanego w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, a pochodzącego z 1407-1408 roku. Oprócz treści zapis posiada nuty i był partyturą chorału gregoriańskiego śpiewanego chóralnie, jednogłosowo, bez akompaniamentu instrumentalnego, podczas uroczystości kościelnych. Istnieją rozbieżności w datowaniu pieśni według różnych badaczy-od końca 10-14 wieku.

Warto przypomnieć miejsca w literaturze, gdzie pojawia się "Bogurodzica":

Do tej pieśni odwoływali się poeci tworzący podczas drugiej wojny:
- T. Gajcy "Modlitwa żołnierska",
- K.K. Baczyński "Modlitwa do Bogarodzicy",

Współcześnie zabrzmiała jako hymn Polaków podczas strajków w sierpniu 1980 roku w Stoczni Gdańskiej. Codziennie o godz.21 śpiewana jest w czasie apelu na Jasnej Górze.

Tak więc była dla Polaków nie tylko modlitwą, pieśnią religijną, ale też hymnem rycerstwa polskiego, dla Jagiellonów hymnem dynastycznym-koronacyjnym, a w 1506 roku umieszczono ją na stronie tytułowej "Statutu Królestwa Polskiego" J. Łaskiego, pełniła rolę hymnu państwowego (carmen patrium).

O czym jest ta pieśń?

To modlitwa - prośby skierowane do Maryi-Matki Boga-Rodzicielki, Dziewicy - wierni proszą Maryję o wstawiennictwo u jej Syna (pierwsza zwrotka). Druga zwrotka to prośba do Jezusa za pośrednictwem Jana Chrzciciela, bo to on "przygotował drogę Panu" i ochrzcił Jezusa. Modlący się proszą o "zbożny pobyt", "rajski przebyt"- pobożne życie na ziemi, raj po śmierci - filozofia tego czasu - hierarchia wartości.

Treść nawiązuje także i do ikonograficznego motywu deesis-modnego w średniowieczu. Pieśń ta posiada także cechy traktatu filozoficznego w myśl scholastyki-godzi rozum i wiarę. Rola tej pieśni w polskiej historii jest znamienna - rodzaj sacrum - w naszej kulturze zaznacza się silny kult Maryjny (Matka Boża jest postacią szczególną - jest Matką Boga, Dziewicą, wybraną przez Boga,sławioną przez Boga). Traci tu cechy ludzkie - to ubóstwienie, apoteoza, sakralizacja Maryi.

Należy dodać, że pieśń ta stanowi dokument dziejów języka polskiego - bezcenne źródło wiedzy o języku, wiedzy o procesach zachodzących w polszczyźnie na przestrzeni wieków (archaizmy fonetyczne, fleksyjne, składniowe, leksykalne czy słowotwórcze).

Pieśń jest kunsztownie zbudowana jako wiersz - wykorzystuje apostrofy - zwroty do adresatów, prośby, rym, kontrast, refren...

Podane wiadomości celowo mogą przypominać lekcję języka polskiego z czasów liceum, ale jest to przypomnienie tekstu bardzo ważnego dla nas Polaków i wierzących - "Bogurodzica" odwołuje się do treści biblijnych, do Księgi Życia uniwersalnej i ponadczasowej. Kiedy będzie nam dane uczestnictwo w apelu jasnogórskim, śpiewajmy "Bogurodzicę" pamiętając, że "Poezja daje poczucie łączności" (S. Napierski) teraźniejszości z przeszłością i Biblią - Księgą Życia.

Krystyna