Ewangelia Marka - Biblia Impulsy [2016]

2016-09-30

Otwieranie współczesnych czytelników na "[Ewangelię] Jezusa Chrystusa, Syna Bożego" (Mk 1, 1) dokonuje się przy pomocy "nowego zapału, nowych metod i środków wyrazu" (Jan Paweł II). Podstawowe metody i podejścia interpretacyjne omawia dokument Papieskiej Komisji Biblijnej (1993). Zwraca on również uwagę na zastosowanie metod aktualizacji, uwzględniających określone zasady – kryteria ich wyboru (IBK IV, A 1). Dokument Interpretacja Biblii w Kościele wyróżnia trzy kroki (etapy) procesu aktualizacji: a) słuchanie słowa, b) rozpoznanie aspektów obecnej sytuacji, które tekst naświetla lub kwestionuje oraz c) wydobycie z pełnego sensu biblijnego elementów zdolnych płodnie przekształcić obecną sytuację zgodnie ze zbawczą wolą Boga w Chrystusie (IV A 2). Ks. prof. Józef Kudasiewicz (+2012) wyróżniał sześć takich zasad, a w konkluzji stwierdził: „Aktualizację winna zawsze poprzedzać egzegeza tekstu, pomagająca odkryć sens dosłowny (…). Najbardziej pewną i owocną metodą aktualizacji jest interpretacja Biblii przez Biblię, odwołanie się do tajemnicy Chrystusa i Kościoła oraz wykorzystanie pism Ojców. Nieodzowna jest przy tym znajomość znaków czasu, sytuacji Kościoła, dla którego i z którym aktualizuje się Pismo święte, oraz dokumentów Magisterium, które również trudzą się aktualizacją słowa Bożego dla naszego wieku” (por. Odkrywanie Ducha Świętego, Kielce 1998, s. 15n).

Słuszne stwierdzenia autora wprowadzenia: „(…) prawdziwa wiedza o Jezusie nie powstaje dzięki nagromadzeniu terminów teologicznych i biblijnych określeń, ale rodzi się z trwałej więzi uczniów z Nim” oraz „teologia tej Ewangelii tylko pozornie jest mniej rozwinięta. Jej charakter zgadza się z tajemnicą osoby i dzieła Jezusa. Treść tej tajemnicy odsłaniała się stopniowo tym, którzy podążyli za Nim i pozostali na tej drodze. Związali się oni nie z ideami o Nim i teoriami na Jego temat, ale z osobą przemieniającą ich życie” (s. 8) - wskazują na kerygmatyczny charakter omawianej Ewangelii kanonicznej.

Młodzi ludzie domagają się dzisiaj ponownej inicjacji, nauczania i wychowania w wierze. Najczęściej ochrzczeni w wieku dziecięcym przystępują do katechizacji szkolnej czy parafialnej bez żadnego wprowadzenia w wiarę, bez wyraźnego i osobistego związku z Jezusem Chrystusem, „obdarzeni jedynie zdolnością do wierzenia, daną im przez chrzest i obecność Ducha Świętego”, stąd współczesne przepowiadanie słowa Bożego (tj. homilia czy katecheza) powinno „troszczyć się nie tylko o umocnienie wiary i jej nauczanie, ale z pomocą łaski także o jej stałe rozbudzanie” (Ct 19).

Proponowany komentarz uwypukla wspomniany kerygmatyczny charakter Ewangelii. Dynamika krótkich i zwięzłych form (tj. język przekładu, trafne pytania, komentarze, objaśnienia, aktualizacja) przypominają pierwotny kerygmat i pierwsze głoszenie we wspólnotach chrześcijańskich. Współcześni młodzi przyzwyczajeni do takich właśnie metod i środków przekazu (np. poprzez portale społecznościowe) mogą dobrze „odbierać” orędzie tzw. „Ewangelii katechumena” (por. C.M. Martini, La primitiva predicazione apostoliche e la charatteristiche, w: La parole di Dio alle origini della Chiesa, Roma 1980, 190-199; J. Kochel, Katecheza u źródeł Ewangelii, Poznań 2006).

Kilka uwag krytycznych: sokratejska metoda majeutyczna stawiania żywotnych pytań, które uczą krytycznego myślenia i inicjują proces dojrzewania w kręgu wartości, jest propozycją na wskroś aktualną i dynamiczną, lecz domagającą się kolejnych kroków: nauczania i wychowania w wierze. Nie wolno poprzestać na „pierwszym kroku” (inicjacji) w formacji biblijnej. Franciszek ostrzegał: „Żyjemy w społeczeństwie informatycznym, dostarczającym nam chaotycznych danych, wszystkich na tym samym poziomie, i w końcu prowadzi to do straszliwej powierzchowności w chwili postawienia kwestii moralnych” (EG 64). Chodzi zatem o to, by nie sprowadzić wiary i Kościoła do sfery prywatnej i nie unikać pytań dotyczących wymagań moralnych („Chłopiec, dziewczyna, którzy nauczą się obcować z Bogiem na gruncie wewnętrznej prawdy swego sumienia, są mocni. Mogą stawiać czoło przeróżnym sytuacjom, nawet bardzo trudnym (…). «Musicie od siebie wymagać, nawet gdy inni od Was nie wymagali»” – Jan Paweł II, Westerplatte, 12 czerwca 1987 r.).

Nie wystarczające są odniesienia do kultury czy sztuki (tj. obrazów, muzyki, literatury… wyrosłych z tekstu Marka), czyli tego, co Herman Northrop Frye nazywa „wielkim kodem kulturowym [Biblii]” (por. Wielki kod. Biblia i literatura, Bydgoszcz 1998; VD 109-116). Warto wzbogacić tekst i komentarz ilustracjami wziętymi z tego właśnie kręgu kulturowego.

Zastanawiają również pewne kwestie dotyczące przekładu i redakcji, np. czy tłumaczenie noszy [łoża] paralityka (sparaliżowanego) jako „maty” (2, 4. 9. 11. 12) czy „materaca” (por. NKB NT II/1, s. 169) „obroni się” wobec transportu chorego przez czterech dorosłych mężczyzn? Ponadto tłumaczenie 3, 21 – wierne czy oddające sens: „pochwycić” bądź „powstrzymać”?

W bibliografii warto ponadto uwzględnić: A. Tronina, P. Walewski, Biblijne nazwy osobowe i topograficzne. Słownik etymologiczny (Series Biblica Paulina, 7), Częstochowa 2009.

Istotnym rysem prezentowanej pracy jest jej wymiar praktyczny i formacyjny. Autor komentarza, analizując fragmenty Ewangelii, konsekwentnie pokazuje, w jaki sposób mogą być one zastosowane w animacji biblijnej duszpasterstwa i formacji duchowej młodzieży (np. osobistej i wspólnotowej praktyce lectio divina; por. VD 72-75). W ten sposób książka staje się pomocą (inspirującą) dla nauczycieli, wychowawców, katechetów, animatorów grup (kręgów) biblijnych i kierowników duchowych, podpowiadając im rodzaj przyjęcia i zastosowania określonych rozwiązań. Pozostaje też wierna zasadzie wyrażonej przez średniowiecznych mistrzów duchowości: Contemplari et contemplata aliis tradere („Kontemplować i owoc tej kontemplacji przekazywać innym”).

Gorąco polecam Nowy Komentarz Praktyczny zwłaszcza nauczycielom religii, animatorom grup i kręgów biblijnych oraz młodzieży, która według słów bł. Pawła VI ma stawać się "coraz bardziej apostołami swoich rówieśników" (EN 72). Nie będzie to możliwe bez osobistej lektury Pisma Świętego. Życzę, by kolejne tomy ukazywały się co najmniej w takim tempie jak Nowy Komentarz Biblijny Edycji św. Pawła.