Roman Brandstaetter – obraz Maryi (cz. III).

2016-10-20

Inspiracje biblijne w literaturze to cykl, który zachęca do odkrywania sensu "Biblii jako wielkiego kodu kulturowego" (Northrop Frye). Jan Paweł II i Benedykt XVI przekonują, że w Piśmie Świętym zawierają się wartości antropologiczne i filozoficzne, które miały pozytywny wpływ na całą ludzkość (por. Fides et ratio, 80; Verbum Domini, 110). Tym razem sięgniemy - w trzech kolejnych odcinkach - do twórczości Romana Brandstaettera (1906-1987) - polskiego pisarza, poety, dramaturga i tłumacza.

Postać Maryi w twórczości poetyckiej Romana Brandstaettera ukazuje się na podobnych zasadach jak w Ewangelii - Matka Boża wypowiada niewiele słów, nigdy nie widać Jej w centrum wydarzeń, choć stale odczuwa się Jej obecność przy Synu.

Maryja z „Pieśni o moim Chrystusie” jawi się jako „smagła dzieweczka”, prosta izraelska dziewczyna, a później jako Matka historycznego Jezusa, która „krząta się po izbie / I wzdycha z ulgą, / Albowiem dni płyną spokojnie, / A Jej Syn, jaskółczy Młodzieniec, / Chodzi do synagogi, / Czyta księgi prawa, / Pracuje przy warsztacie ciesielskim / I hebluje drzewo” („Dzień powszedni w Nazarecie”).

Hebrajska Miriam jest również córką swego narodu, mocno tkwi w izraelskiej rzeczywistości, której najważniejszą część wypełnia modlitwa: „Maryja słyszy modlitewny głos żaren. / Wówczas niskim, lecz przeciągłym głosem/ Wielbi Boga” („Dzień powszedni w Nazarecie”).

Jej obecność przy Synu prowadzi Ją pod krzyż na Golgocie. Cierpienie Matki Bolesnej zostaje przez poetę rozciągnięte na wszystkie niewinne ofiary ludzkiego szaleństwa i niesprawiedliwości. W wierszu „Stabat Mater” podmiot w formie litanii poleca Maryi zamordowanych, wśród których jest Maryja:

Madonno Treblińska,

Święta Madonno obozów zagłady,

Święta Madonno mordowanych żywcem,

Święta Madonno skwierczącego ciała,

Święta Madonno gazowej komory,

Święta Madonno rozpalonych rusztów,

Święta Madonno człowieczych popiołów,

Módl się za popiół mojej matki (…).

Osoba Maryi u Brandstaettera nie ma nic w sobie z dewocyjnej posągowości, jest ona żywa i bliska, jest ludzka, jest „kobietą z krwi i kości” („Ave Maria”).

Natomiast „Hymny Maryjne” przynoszą więcej liryki religijnej, liryzmu bardziej odkrytego i jawnego. Prezentują Maryję z kościołów, katedr, ołtarzy, kapliczek, obrazów. Żydowska Miriam przemienia się we włoską Madonnę, podziwianą w licznych dziełach sztuki Italii. Jest w tym cyklu poetyckim Madonną codzienności, Orędowniczką w każdej ludzkiej sprawie, a zwłaszcza Przewodniczką do swego Syna. Dlatego modlący się do Niej proszą:

Spójrz na nędzę naszych mózgów,

Które wykopały przepaść

Między człowiekiem a Twoim Synem,

Między człowiekiem a człowiekiem,

I wypełń tę pustą przestrzeń

Swoją modlitwą

(„Hymn do Madonny atomu”).

Maryja Brandstaettera ma wiele twarzy, jest „Panną Galilejską, starochrześcijańską, średniowieczną, Łukaszową, Jasnogórską Panią”. Autor „Hymnów” doświadczył tajemnicy Matki Bożego Syna i pragnął ją głosić, choć głębia tego misterium każe poecie stwierdzić:

Twojego piękna

W wieńcach anielskich chórów,

Ukształtowanych

Ze złota, mirry

I sabejskich kadzideł

(„Hymn do Madonny stojącej na moim biurku”).

Roman Brandstaetter jest poetą Księgi. Operował jej wątkami, historiami, postaciami, realiami i wersetami z niezwykłą swobodą. Biblia stanowiła dla niego i jego utworów główną inspirację, ostateczny autorytet we wszystkich kwestiach oraz podstawę filozoficzną dla rozumienia istoty Boga, człowieka i świata. W odniesieniu do poety można sparafrazować powiedzenie Ojców Kościoła i stwierdzić, że „Pismo Święte jest bardziej wypisane na jego sercu niż pergaminie” (w oryginale „Pismo Święte jest bardziej wypisane na sercu Kościoła niż na pergaminie”).

Krystyna

Roman Brandsaetter - pieśń o moim Chrystusie (cz. II)

Roman Brandsaetter - piewca Starego Przymierza (cz. I).