Wyszukiwarka:
Warto przeczytać

Ogrodnik - Czesława Miłosza

2018-01-29

News

Pan Bóg zawołał na mężczyznę i zapytał go: [Adamie] gdzie jesteś?

Rdz 3, 9


Żyjący w V wieku filozof Protagoras twierdził, że "człowiek jest miarą wszechrzeczy". Słowa te, niezależnie od tego, czy uznamy je za słuszne, czy też będziemy z nimi polemizować, zwracają uwagę na to, że człowiek zajmuje wyjątkową pozycję w świecie. Wielość i różnorodność stworzeń obecnych w świecie jest imponująca, ale to człowiek stanowi najbardziej fascynującą cząstkę dzieła stworzenia. Natura człowieka i jego miejsce w świecie to temat, który zawsze skłaniał do refleksji oraz inspirował przedstawicieli świata kultury. Refleksje dotyczące człowieka znajdziemy w filozofii, literaturze, malarstwie, muzyce i filmie.

Bogaty dorobek różnych dziedzin kultury stanowi ważny obszar dla poszukiwania myśli, które mogą stanowić pewną klasykę w ujmowaniu problemu człowieka i sposobie mówienia o nim. W niniejszym opracowaniu podjęta zostanie próba odczytania obrazu człowieka, jaki przedstawił polski poeta Czesław Miłosz w wierszu "Ogrodnik". W oparciu o zaprezentowaną w wierszu wizję człowieka zostaną także sformułowane trzy postulaty dla antropologii pedagogicznej.


Obraz człowieka w wierszu "Ogrodnik"


Adam i Ewa nie na to zostali stworzeni,
Żeby kłaniać się księciu i władcy tej ziemi.

Inna, słoneczna, ziemia poza czasem trwała.
Im obojgu na wieczną szczęśliwość oddana.

Siwobrody ogrodnik drzew na niej doglądał,
Chociaż świat nie stał w blasku, tak jak tego żądał.

Na dni i wieki patrzył niby przez lunetę
Na całe swoje dzieło, tak dobrze zaczęte,

Które z winy poznania obrócić się miało
W nienasycenie duszy i ranliwe ciało.

Ostrzegł ich, ale wiedział, że to nie pomoże,
Bo byli już gotowi i tak jakby w drodze.

Niewidoczny w listowie, dumał, zasmucony,
Widział ognie i mosty, okręty i domy,

Samolot w nocnym niebie migający iskrą,
Łoża z baldachimami i pobojowisko.

O biedne moje dzieci, więc tak wam się spieszy
Do piachu, w którym czaszka żółte zęby szczerzy?

Do zamykania bioder w majtki, krynoliny,
Do odkrywania ciągów skutków i przyczyny?

Oto zbliża się wróg mój i zaraz wam powie:
Spróbujcie, a staniecie się jako bogowie.

Lokaje samolubnej miłości i zbrodni,
I zaiste bogowie, tylko że ułomni.

Nieszczęsne moje dzieci, jaka długa droga,
Nim zrujnowany ogród zakwitnie od nowa,

I lipową aleją wrócicie przed ganek,
Gdzie na rabatkach pachną szałwia i tymianek.

I czy było konieczne nurzać się w otchłani,
Systemata układać, zamiast mieszkać w baśni,

Nad którą nieustanna jest moja opieka?
Bo prawdę mówi Pismo, że mam twarz człowieka.

(por. Czesław Miłosz, To, Kraków 2000).


Czesław Miłosz ukazał w swoim wierszu człowieka jako istotę, której istnienie nie jest dziełem przypadku. Życie człowieka to konsekwencja stwórczego działania Boga. Treść wiersza jest inspirowana biblijnym opisem stworzenia znanym z Księgi Rodzaju. Tytułowy ogrodnik to poetycki obraz Boga, który troszczy się o stworzony przez siebie świat. Człowiek jest ciągle w zasięgu wzroku swojego Stwórcy. Bóg traktuje go jako swoje dziecko. W darze od Boga człowiek otrzymał ziemię, na której, zgodnie z pierwotnym zamiarem Stworzyciela, miał doświadczać wiecznej szczęśliwości. Wskutek niewłaściwego używania swojej wolności pozbawił się prawa do szczęścia, które przygotował dla niego Bóg i wybrał drogę życia naznaczoną trudem, wysiłkiem i pracą. Życie człowieka jest jednak stale ukierunkowane na osiągnięcie ostatecznego spełnienia. Człowiek przemierza długą drogę wiodącą do szczęścia, które wcześniej zostało utracone.

Wiersz ukazuje obraz człowieka żyjącego w świecie, w którym istnieje osobowe dobro – Bóg oraz osobowe zło – szatan, nazwany przez poetę księciem i władcą tej ziemi. Człowiek z jednej strony doświadcza nieustannej opieki Boga, który pragnie nadać jego życiu właściwy kierunek, zapewnić mu rozwój, ostrzec go przed niebezpieczeństwem i uchronić przed złem. Z drugiej strony natomiast doświadcza działania szatana, który próbuje go zwodzić. Idąc za głosem szatana człowiek zaczyna ulegać złudnemu przekonaniu, że sam jest bogiem. Prowadzi go to do samolubnej miłości i zbrodni. Przymiot boskości nigdy nie stanie się jego udziałem. Człowiek jawi się jedynie jako ułomna karykatura boga.

Autor wiersza zwraca także uwagę na fakt, że człowiek jest istotą wolną. Wolność jest darem otrzymanym od Stwórcy. Bóg z wielką troską obserwuje człowieka i pomaga mu kroczyć właściwą drogą, ale w żaden sposób nie determinuje jego życiowych wyborów. Człowiek, ukazany przez Czesława Miłosza, nie potrafi właściwie używać daru wolności. Wybiera zło. Nie dostrzega troski i dobroci Boga, łatwo ulega sugestiom szatana. Ciągle ma jednak możliwość powrotu na drogę wiodącą do szczęścia, które przygotował dla niego Bóg. Trudności, z jakimi musi zmierzyć się w dotychczasowym życiu, prowadzą go do ostatecznego szczęścia, ukazanego w obrazie ogrodu pachnącego szałwią i tymiankiem.

Analizując obraz człowieka nakreślony w wierszu "Ogrodnik" można stwierdzić, że człowiek to istota rozumna i wolna. Właściwym i ostatecznym stanem jego bytowania jest nieśmiertelność i doskonałe szczęście. Jest powołany i zdolny do relacji z Bogiem oraz innymi ludźmi. Wolność nie determinuje go jednak do nawiązywania takich relacji. Kierując się wolnością człowiek może stać się egoistą w relacjach międzyludzkich oraz odwrócić się od Boga, czyniąc siebie samego bogiem.


Postulaty dla antropologii pedagogicznej

Antropologia pedagogiczna podejmuje refleksję nad człowiekiem w aspekcie wychowania. Proponowane w niniejszym opracowaniu postulaty dla antropologii pedagogicznej stanowią przede wszystkim próbę wskazania pewnych priorytetów, jakie należy uwzględnić w procesie wychowania, mając na względzie charakterystykę człowieka odczytaną z treści analizowanego wiersza Czesława Miłosza.

Pierwszy postulat zakłada uwzględnienie w procesie wychowania faktu, że człowiek jest istotą otwartą na transcendencję, zdolną do nawiązania osobowej relacji z Bogiem. Skoro życie człowieka ma w Bogu swój początek i zarazem ostateczne spełnienie, to oczywiste, że wychowanie powinno zmierzać do kształtowania w człowieku postaw wyrażających miłość, wdzięczność i szacunek wobec Boga. Istotnym priorytetem wychowawczym powinno być zatem wychowanie religijne. Człowiek powinien posiąść nie tylko odpowiedni zasób wiedzy na temat Boga, ale również wypracować w sobie praktyczne umiejętności, przez które będzie wyrażał swój stosunek do Boga i rozwijał relację z Nim. Chodzi przede wszystkim o to, by wychować człowieka do modlitwy oraz świadomego uczestnictwa w kulcie religijnym, a także życia zgodnego z wyznawaną wiarą.

Drugi postulat związany jest z sytuacją człowieka w świecie. Skutkiem działania Boga w świecie jest dobro, które człowiek powinien dostrzegać i realizować w swoim życiu. W świecie jest także wiele przejawów zła. W działaniach wychowawczych trzeba zatem uwzględnić fakt, że człowiek wielokrotnie przeżywa wewnętrzny konflikt i zmaganie z samym sobą. Widzi bowiem realną możliwość czynienia dobra, a równocześnie podlega kuszeniu, inicjowanemu przez inteligentne, osobowe zło. Ważne jest to, aby wychowanie pomagało człowiekowi w budowaniu konkretnego systemu wartości stanowiącego główny punkt odniesienia dla podejmowanych decyzji. Wychowanie powinno wspierać człowieka w rozpoznawaniu posiadanych zdolności, dobrych cech charakteru, możliwości wszechstronnego rozwoju. Człowiek, poddany procesowi wychowania, powinien nabyć umiejętność jednoznacznego oceniania sytuacji stanowiących zagrożenie dla jego rozwoju. Trzeba wskazywać człowiekowi konkretne środki, które uchronią go przed różnorakimi wpływami zła i zapobiegną jego degradacji zarówno w wymiarze fizycznym, jak i moralnym.

Trzeci postulat domaga się uwzględnienia wolności człowieka. Konsekwencją wolności jest możliwość dokonywania wyborów, które przekładają się na funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie, stosunek do przyjętych w danej społeczności praw i obyczajów, prezentowane poglądy polityczne oraz postawy religijno – moralne. Wychowanie, które ograniczy się tylko do utwierdzenia człowieka w przekonaniu, że jest istotą wolną i sam może decydować o własnym życiu, nie osiągnie właściwych celów. Człowieka trzeba nauczyć właściwego rozumienia wolności i odpowiedzialnego korzystania z tego daru. Błędy, które człowiek popełnia na skutek niewłaściwego używania własnej wolności, wynikają często z tego, że człowiek nie umie przewidywać konsekwencji podejmowanych decyzji. Należy zatem podejmować takie działania wychowawcze, które nauczą człowieka odpowiedzialności za własne czyny i ukształtują w nim zdolność podejmowania refleksji nad ich konsekwencjami. Mówiąc o konsekwencjach ludzkich decyzji nie można pominąć kwestii odpowiedzialności moralnej, która nie zamyka się w granicach życia doczesnego, ale może mieć decydujący wpływ na sytuację, w jakiej człowiek, obdarzony duszą nieśmiertelną, znajdzie się po swojej śmierci.


Podsumowanie

Refleksja nad człowiekiem, podejmowana w ramach antropologii pedagogicznej, powinna stanowić pewien impuls pobudzający do konkretnych, praktycznych działań wychowawczych, uwzględniających aktualną sytuację człowieka. Jednym ze źródeł inspiracji dla antropologii pedagogicznej mogą stać się obrazy człowieka obecne w różnych dziedzinach kultury.

W powyższym opracowaniu posłużono się treścią wiersza "Ogrodnik" Czesława Miłosza. Otwarte pozostaje pytanie: czy tekst ten może stanowić klasykę w mówieniu o człowieku? Warto jednak zauważyć, że z treści tego wiersza wyłania się bardzo czytelny obraz człowieka. Jest on spójny z wizją człowieka ukazaną w Biblii. Odzwierciedla również sytuację człowieka współczesnego. Niewątpliwie dzieło to jest konkretnym przykładem, że w polskiej literaturze XX wieku obecne są refleksje na temat człowieka, które mogą stać się inspiracją dla skutecznych działań wychowawczych.

ks. Tomasz Mucha

fot. pinterest.es
Pozostałe tematy
Aktualności

Maryja - kobieta przy Nadziei

Nowy cykl 2024/25 pt. Maryja - kobieta przy Nadziei w rytmie lectio divina z okazji 30. rocznicy ustanowienia sanktuarium Matki Boskiej w Rudach i Jubileuszu Roku 2025. Maryja jest przewodniczką na drogach wiary i nadziei - kobietą przy Nadziei - nie tylko dlatego, że przyjęła pod swoje serce Syna Bożego, niosła Go do Elżbiety, ale zanosi Go też dzisiaj do każdego z nas. Zapraszamy od I Niedz. Adwentu do aktywnego udziału pod przewodnictwem kapłanów diecezji gliwickiej; zob. poniżej.

więcej

Święci są młodzi

Nowa książka o młodych świętych i błogosławionych ze wstępem biskupa gliwickiego Sławomira Odera. Galeria 54 portretów dzieci i młodych wyniesionych przez Kościół na ołtarze, odczytanych w świetle słowa Bożego. Życie świętych jest najlepszym komentarzem do Pisma Świętego. Polecamy! por. GGN43/24; jedność.com.pl; zob. poniżej. Radio Warszawa

więcej
zobacz wszystkie

Liczba wizyt: 17006670

Tweety na temat @Ssb24pl Menu
Menu