Wyszukiwarka:
Warto przeczytać

Biblijny traktat o grzechu [2012]

2012-08-14

News
Dariusz Adamczyk, Biblijny traktat o grzechu, Wydawnictwo Print Group, Szczecin 2012, ss. 795.

W trzeciej mowie pożegnalnej Jezus, zwracając się do uczniów stwierdził: „[Paraklet], gdy przyjdzie, przekona świat o grzechu, o sprawiedliwości i o sądzie. O grzechu – bo nie wierzą we Mnie…” (J 16, 8n). Przeświadczenie Chrystusa, że to właśnie Duch Prawdy przekona świat o grzechu nie oznacza, że człowiek nie jest w stanie przekonać samego siebie o nim i pomóc innym uświadomić destruktywnego działania tej nieprawości, defektu czy skłonności do złego. „Grzechem jest słowo, czyn lub zamiar, którym człowiek świadomie i dobrowolnie występuje przeciwko prawdziwemu porządkowi rzeczy, jaki przewidziała Boża miłość” – przekonuje katechizm dla młodych Youcat (nr 315). Grzeszyć to coś więcej, niż wykroczyć przeciwko jakimkolwiek regułom uzgodnionym przez ludzi. Grzech przede wszystkim sprzeciwia się miłości Boga i lekceważy Go, stąd zadaniem Ducha-Parakleta, którego Jezus przekazał Kościołowi będzie wykazywanie, że grzech jest udziałem świata, a sprawiedliwość dziedzictwem Chrystusa. Dlatego też władca tego świata podlega potępieniu. Przyjście Chrystusa umożliwiło jednoznaczne i ostateczne ukazanie grzechu (por. J 15, 22), którym jest niewiara w zbawczy plan Boga. Odrzucenie Jezusa, odmówienie uznania, wiary w Niego jest grzechem przeciw Bogu, a wszystkie inne grzechy są konsekwencją tego pierwszego grzechu ludzkości (por. Rdz 3, 1-24; Rz 6, 23). Człowiek grzeszny nie jest zdolny o własnych siłach nawiązać znów wspólnoty życia z Bogiem. Potrzebuje – poprzez sakrament pokuty i pojednania – ponownie przyjąć Jezusa Chrystusa – jedynego Zbawiciela, Dawcę nowego życia (por. Dz 3, 15).

W dziejach literatury powstało wiele dzieł teologiczno-moralnych na temat grzechu. Wielu autorów – zapewne pod wpływem Parakleta – próbowało wykazać destruktywne oddziaływanie grzechu, który jest pojęciem złożonym i bogatym. Powstały też liczne traktaty (łac. tractatus), czyli rozprawy naukowe i dokumenty Kościoła poświęcone analizie społecznego wymiaru grzechu (por. Jan Paweł II, Reconciliatio et paenitentia [1984]; Sollicitudo rei socialis [1987]). Znaczącym przyczynkiem do naukowych poszukiwań jest analizowane studium biblijno-katechetyczne Pana dr hab. Dariusza Adamczyka, prof. nadzwyczajnego Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach. Dzieło obszerne, bo prawie 800 stronnicowe, oparte jest na źródłach biblijnych oraz literaturze przedmiotu. Bibliografia liczy 38 stron.

W omawianej rozprawie podjęto się odpowiedzi na niezwykle pilne wyzwanie naszych czasów, by uświadomić na nowo człowiekowi tajemnicę grzechu, poznać zawarte w nim zarzewie śmierci oraz przypomnieć o szerzącym się zjawisku utraty poczucia grzechu, które powiązane jest z poczuciem Boga. Autor przywołuje bł. Jan Paweł II: „Niektórzy (…) przechodzą od widzenia grzechu wszędzie do niedostrzegania go nigdzie; od zbytniego akcentowania lęku przed karą wieczną do głoszenia miłości Bożej, która miałaby wykluczać wszelką karę za grzech; od surowości stosowanej w celu wyprostowania błędnych sumień do pozornego poszanowania sumienia do tego stopnia, że przestaje istnieć obowiązek mówienia prawdy” (RP 18). Stąd – zdaniem D. Adamczyka – potrzeba dogłębnego przemyślenia zagadnienia grzechu według nauki Pisma Świętego. Takie podjęcie problematyki jest wyrazem realnego spojrzenia na człowieka, gdyż „w perspektywie chrześcijańskiej przywołanie rzeczywistości grzechu nie służy poniżeniu człowieka, lecz odnosi się do tajemnicy Bożego miłosierdzia, co ostatecznie ma charakter terapeutyczny” (s. 63). Celem studium jest wydobycie sensu teologicznego, religijnego i egzystencjalnego biblijnej tematyki grzechu, które ma służyć przekazaniu kerygmatu w perspektywie historiozbawczej, by człowiek rozpoznawał grzech oraz chętniej przyjmował Boże przebaczenie w Chrystusie, które otwiera na zbawienie. Wnikliwa analiza źródeł biblijnych, przy uwzględnieniu nauczania współczesnego Kościoła, wzbogacona została o praktyczny komentarz kerygmatyczno-katechetyczny.

Praca składa się z ośmiu części, z których pierwsze cztery dotyczą tematyki grzechu w Starym Testamencie, kolejne zaś odnoszą się do tej problematyki w Nowym Testamencie. Każda z części podzielona jest na kilka proporcjonalnych rozdziałów. Opracowanie – jak autor sam przyznaje – zawiera treści publikowane już wcześniej w różnych czasopismach oraz pracach zbiorowych, które jednak zostały przeredagowane i uzupełnione. W części pierwszej dokonał analizy grzechu pierwszych rodziców na podstawie Rdz 3. Relacja o upadku pierwszych ludzi stanowi punkt wyjścia do zrozumienia, czym jest grzech. Druga część dotyczy tematyki rozprzestrzeniania się grzechu w świetle Rdz 4-11. Opowiadania o bratobójstwie (4, 1-16), potopie (rozdz. 6-9) i wieży Babel (11, 1-9) należą do najważniejszych faktów z reminiscencji ludzkiej. Do ich przekazu autorzy wykorzystują symboliczne obrazy. Zagadnienia dotyczące grzechu w historii narodu wybranego zostały podjęte w trzeciej części pracy. Tematyka grzechu zostanie tu przeanalizowana na podstawie ksiąg historycznych, zaś w części czwartej na podstawie ksiąg dydaktycznych i prorockich Starego Testamentu. Prorocy mówią w imieniu Boga, są przekazicielami Jego słowa. W tej perspektywie pogłębiają rozumienie istoty grzechu. Wystąpienia proroków mają ścisły związek z kryzysem religijnym i moralnym. Starotestamentalne przesłanie o grzechu jest kontynuowane w Nowym Testamencie. Piąta część niniejszej rozprawy dotyczy problematyki grzechu w katechezie synoptycznej, która obejmuje trzy pierwsze Ewangelie kanoniczne oraz Dzieje Apostolskie. W szóstej części omawianego studium podjęto analizę problemu grzechu w Pismach Janowych. „W Nowym Testamencie – zdaniem D. Adamczyka – myśl na temat grzechu najpełniej pod względem teologicznym rozwija święty Paweł, zwłaszcza w Liście do Rzymian” (s. 66). Tego dyskursu dotyczy część siódma niniejszej rozprawy. W ostatniej części autor zawarł – podejmowane w pozostałych Listach Nowego Testamentu – kwestie dotyczące przestróg przed grzechem oraz zachęty do nowego życia w Chrystusie.

Trzeba przyznać, że zakres badawczy jest imponujący, ujęcie treści całościowe, organiczne. Zastanawia jednak metoda czy podejście w interpretacji tekstów biblijnych. Czy można mówić o – preferowanej przez Benedykta XVI – „egzegezie kanonicznej”, której „celem jest czytanie pojedynczych tekstów w całości jednego Pisma, dzięki czemu wszystkie pojedyncze teksty ukazują się w nowym świetle” (por. J. Ratzinger – Benedykt XVI, Jezus z Nazaretu, t. 1, Kraków 2007, 10n). Czytanie wybranych tekstów w świetle ich całości jest „istotnym wymiarem interpretacji, który nie stoi w sprzeczności z metodą historyczno-krytyczną, lecz stanowi jej organiczną kontynuację i sprawia, że staje się ona teologią we właściwym tego słowa znaczeniu” – przekonuje obecny Papież. W lekturze katechetycznej tekstów biblijnych użyteczna jest analiza narracyjna, która proponuje zrozumienie komunikowania orędzia biblijnego w formie opowiadania i świadectwa. Z analizą narracyjną łączy się nowy sposób oceny treści tekstów. Podczas gdy klasyczna metoda historyczno-krytyczna „traktuje tekst raczej jako «okno», które pozwala przyjrzeć się opowiedzianym faktom, ale również sytuacji społeczności, dla której zostały opowiedziane, podkreśla się, że tekst funkcjonuje także jako «zwierciadło», w tym sensie, że ukazuje pewien obraz świata – świata opowiadania – który wpływa na sposób patrzenia czytelnika i doprowadza go do przyjęcia tych, a nie innych wartości” (IBK B 2; por. W. Pikor, Metoda narracyjna jako punkt wyjścia do pracy z Biblią w katechezie, Kat 6/2004, 3-13). Z tym rodzajem studium typowo literackim, łączy się refleksja teologiczna i katechetyczna. Aktualizacja katechetyczna winna wychodzić z kontekstu historycznego objawienia Bożego, żeby przedstawić osoby i wydarzenia Starego i Nowego testamentu w świetle planu Bożego (por. IBK C 3). Żeby przejść z tekstu biblijnego do znaczenia zbawczego dla obecnych czasów, wykorzystuje się rozmaite hermeneutyki, które inspirują różne komentarze. Płodność katechezy zależy od wartości hermeneutyki. Stąd pytanie o zastosowaną w omawianej pracy metodę badawczą czy podejście interpretacyjne. Jaką metodę badawczą zastosowano w omawianym studium biblijno-katechetycznym? Wyraźnie mowa jest tylko o perspektywie historiozbawczej oraz o metodzie analityczno-syntetycznej.

Wydaje się, że mamy do czynienia z organicznym zbiorem refleksji nt. biblijnej tajemnicy grzechu, pewnego rodzaju kompendium wzbogaconym o komentarz kerygmatyczno-katechetyczny. Trzeba podkreślić ogrom wysiłków, wnikliwą kwerendę bibliograficzną w kilku językach oraz prawdziwą pasję teologiczno-pastoralną. Autor stwierdza, że „polskie opracowania dotyczące grzechu w ujęciu biblijnym są nieliczne”, chociaż Bibliografia biblistyki polskiej za lata 1945-2010/11 (t. I – IV + wersja elektroniczna) w opracowaniu ks. Piotra Ostańskiego wskazuje na prawie 200 opracowań na ten temat. Autor wybiera zaledwie siedmiu autorów i eksponuje ich publikacje, pomijając np. studium filozoficzno-biblijne J. Sulowskiego, prace G. Babiarza, T. Nawrota, S. Jastrzębskiego oraz szereg cennych opracowań patrystycznych. Ewidentnie zabrakło również odniesienia do ważnego dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej Biblia a moralność. Biblijne korzenie postępowania chrześcijańskiego, Verbum, Kielce 2009, zwłaszcza do działu dotyczącego przebaczenia za grzechy (nr 80-84) oraz niektórych kryteriów biblijnych dla refleksji molarnej (nr 92-155).

Według św. Jana, grzech świata jest potęgą wrogą względem Boga, istniejącą jeszcze przed człowiekiem i zwaną inaczej „odwiecznym kłamcą” (J 8, 44; 1 J 3, 8) bądź „księciem tego świata” (J 12, 31n; 1 J 1, 7-10). Potrzeba zatem odwagi, by zmierzyć się z takim przeciwnikiem, chociażby tylko na polu literackim. Na uwagę zasługuje komunikatywny język i poprawny styl literacki omawianej książki. Wiele cennych refleksji wpisuje się w „wielkoduszne zaangażowanie w szerzenie Ewangelii w różnych środowiskach życia codziennego (…) i na polu wychowania” (VD 84). Jest to znaczący wkład w dzieło „rozeznania woli Bożej przez zażyłe obcowanie ze słowem Bożym, czytanym i studiowanym w Kościele” i dla wspólnoty Kościoła. Te względy sprawiają, że recenzowana praca powinna jak najprędzej trafić do rąk nie tylko specjalistów: katechetów i katechetyków, nauczycieli katechezy biblijnej i autorów podręczników katechetycznych oraz pastoralistów, homiletów i homiletyków, ale i szerszego grona czytelników.

ks. Jan Kochel

Pozostałe tematy
Aktualności

Jak dobrze przeżyć W. Post?

WIELKI POST jest czasem walki duchowej i sztuki rozeznawania. Służą temu klasyczne formy pobożności: post, jałmużna, modlitwa..., droga krzyżowa, gorzkie żale, nawiedzanie kościołów stacyjnych, kazania pasyjne. Zapraszamy też do udziału w serii katechez o bałwochwalstwie; zob. katechezy.

więcej

Uzdrawiająca siła cnót

Na Wielki Post warto sięgnąć po nowy przekład książki kard. Martiniego. Jego medytacje dotyczą uzdrawiającej siły cnót boskich i moralnych, będących "niczym urządzenia nawigacyjne i sterowe, które pozwalają nam bezpiecznie płynąć przez wzburzony ocean życia"; zob. Warto

więcej
zobacz wszystkie

Liczba wizyt: 13552049

Tweety na temat @Ssb24pl Menu
Menu