Wyszukiwarka:
Warto przeczytać

Spieszmy „Do Betlejemu pełni radości”

2018-11-20

News

A ty, Betlejem, ziemio Judy,

nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy,

albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela

(Mi 5,1; Mt 2,6).


BETLEJEM (hebr. Bet Lehem - Dom Chleba) – miasto w Judei w starożytnej Palestynie na południe od Jerozolimy. Miasto wymieniane w Starym i Nowym Testamencie; miasto Dawidowe i miejsce urodzenia Jezusa; cel pielgrzymek chrześcijańskich.

Zajrzyjmy do Betlejem jako Polacy żyjący na początku XX i XXI wieku – poprzez widowisko Lucjana Rydla „Betlejem polskie” i wiersz śląskiego współczesnego nam poety Jana Kaintocha. Dwa spojrzenia, może odmienne, bo sytuacja Polski inna, ale prawda religijna i zwyczaje te same, przekazywane z pokolenia na pokolenie.

„BETLEJEM POLSKIE” – to widowisko jasełkowe Lucjana Rydla, którego prapremiera odbyła się jesienią we Lwowie w 1904 roku, a premiera 5 stycznia 1905 roku w Krakowskim Teatrze Ludowym. Drukiem ukazało się w Krakowie w 1906 roku z ilustracjami malarza Włodzimierza Tetmajera. Widzowie zobaczyli na deskach teatru Ludwika Solskiego, Józefa Węgrzyna, Aleksandra Zelwerowicza i innych znakomitych aktorów. Duży wpływ na konwencję i scenografię miał znakomity dramatopisarz i patriota - przyjaciel L. Rydla - Stanisław Wyspiański. Widowisko wyrosło z zamiłowania i powiązań L. Rydla z ruchem teatru ludowego i na prośbę Towarzystwa Kółek Rolniczych.

Utwór dzieje się jednocześnie w trzech planach czasowych – w polskiej rzeczywistości – w naszej rodzimej historii, w polskim krajobrazie i w czasach biblijnych, a ożywia przyszłość. Jezus rodzi się wśród polskiej zimy, a Betlejem leży w Polsce – może w Małopolsce, może na Kaszubach… Herod jest także ciemiężycielem Palestyny, ale też i rusyfikatorem Polski, zaś trzej królowie to nasi władcy z przeszłości.

Widowisko ma ludowo-sakralny sens, wzbogacony przez Rydla znakami historii o wyjątkowej sile wzniecania emocji narodowych do dziś. Ludowe formy teatralne związane z Bożym Narodzeniem wywodzą się z tradycji franciszkańskiego zwyczaju adoracji żłobka. Bohaterami jasełek są pasterze, co wysnute jest z opowieści biblijnej, ale ludowa wyobraźnia religijna dodała tło rodzimego krajobrazu i realia topograficzne. Lud wyznaje konieczność niesienia hołdu, darów do żłobka, prawdę o misji Zbawiciela, który z miłości do człowieka przyjmuje ubóstwo swego człowieczeństwa.

Struktura szopki zakłada przemieszanie spraw świeckich i sakralnych, stąd aluzyjność, historyczna aktualizacja czasów, w których Polacy dokonują i przeżywają ważne wydarzenia. Warto więc zobaczyć w „Betlejem”…treści narodowo – patriotyczne: to wizje kształcące i integrujące Polaków. Jezus rodzi się w szopce z widokiem na Wawel, Herod to także krwawy zaborca Polski, a królowie nie przychodzą ze Wschodu, ale z wielkiej przeszłości (Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Jan III Sobieski), a odkupieniem, które ma przynieść narodzenie Dzieciątka ma być odzyskanie przez Polskę niepodległości. Rolą Matki Bożej jest być Królową Korony Polskiej. Do żłobka przychodzą uczestnicy walk niepodległościowych od chłopa Piasta począwszy, bo naród to lud piastowskiego rodowodu i mający mądrych władców(mesjanizm chłopski). To polityczna paralela do nadziei płynącej z narodzin Zbawiciela świata. Narodowi potrzebna jest idea solidaryzmu i jedności, stąd Jagiełło jest symbolem unii Korony i Litwy, a król Sobieski wiąże walkę za ojczyznę z wiarą. Swojski nastrój nocy Bożego Narodzenia staje się symbolem nadziei narodowo- niepodległościowych, a uczucia religijne splatają się z uczuciami patriotycznymi.

Warto poznać choć jeden fragment z aktu II-słowa Heroda:

Ten naród buntowniczy

Trwa w milczącym uporze,

Na siły własne liczy,

Na miłosierdzie Boże;

Żyje w ojców swych wierze,

Mówi ojców językiem,

Zwyczajów dawnych strzeże(…)

Gdyby odkopać kości,

Co już w grobie zbutwiały,

Toby jeszcze zadrżały

Do ojczyzny, wolności.

Utwór budził emocje patriotyczne szczególnie w latach wojny. Leopold Brodziński po obejrzeniu przedstawienia pisał: „Szło o tchnienie wolności, które niosły proste słowa Rydla”.

W tym roku, tak ważnym dla nas Polaków , w Sali Widowiskowej Zespołu Mazowsze w Karolinie, 15 grudnia (premiera 7 grudnia) – w Roku Jubileuszu-100 lat od niepodległości i 70 lat od powstania Mazowsza-zostanie przedstawione „Betlejem polskie” Rydla, ale twórcy wyjdą poza scenariusz, nawiążą do wyżej wymienionych rocznic i do Powstania Warszawskiego, do Grudnia 1970. Pragną stworzyć patriotyczny fresk narodowych losów oraz rozśpiewane widowisko z chórem Aniołów, Świętą Rodziną, kolędami, pastorałkami.

A na Śląsku, gdzie obrzędowość odgrywa szczególną rolę – pielęgnuje to co rodzime, polskie, religijne, związane z liturgią i rytuałem Kościoła Katolickiego, zachwyca twórczość ,np. poetycka w języku swego pochodzenia. Warto przypomnieć wiersz współczesnego poety, Jana Kaintocha. To tylko wymowne fragmenty i niech będą świątecznym dla nas prezentem:

BETLYJKA W ZEGRODZIE

Janioł zawołoł mje: Janku!

Bajstluj w zegrodzie betlyjka.

Bydzie Dzieciontko na sianku,

Świynci Zefliczek, Maryjka (…)

Zagrosz Kolenda Dzieciontku,

Fest tłucz w ta swoja gitara.

Coby w tym waszym zakontku

Sie niy straciła nom WIARA.


Krystyna


Bibliografia:

Rydel L., Wybór dramatów, oprac. Lesław Tatarowski, BN 247 (1983).

Kaintoch J., Ślonskie wiersze z Pszowa, Wodzisław Śląski 2014.

Pośpiech J., Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku, Instytut Śląski, Opole 1987.

Pozostałe tematy
Aktualności

Jak dobrze przeżyć W. Post?

WIELKI POST jest czasem walki duchowej i sztuki rozeznawania. Służą temu klasyczne formy pobożności: post, jałmużna, modlitwa..., droga krzyżowa, gorzkie żale, nawiedzanie kościołów stacyjnych, kazania pasyjne. Zapraszamy też do udziału w serii katechez o bałwochwalstwie; zob. katechezy.

więcej

Uzdrawiająca siła cnót

Na Wielki Post warto sięgnąć po nowy przekład książki kard. Martiniego. Jego medytacje dotyczą uzdrawiającej siły cnót boskich i moralnych, będących "niczym urządzenia nawigacyjne i sterowe, które pozwalają nam bezpiecznie płynąć przez wzburzony ocean życia"; zob. Warto

więcej
zobacz wszystkie

Liczba wizyt: 13549705

Tweety na temat @Ssb24pl Menu
Menu