Warto przeczytać
Wybrani przez Boga [2024]
2024-08-17
Mariusz Rosik, Wybrani przez Boga. Tak żyli pierwsi chrześcijanie, Wyd. eSPe, Kraków 2024, ss. 464.
Księga Dziejów Apostolski to druga część dzieła św. Łukasza - dyptyku składającego się z Ewangelii i Pierwotnej Historii Kościoła (Dziejów Apostolskich). Jest wiele analogii wspomnianych w tych dwóch częściach dziejów Kościoła, w których chrześcijanie wszystko mieli wspólne oraz "trwali w nauce apostolskiej i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwie" (Dz 2,42). Wspólny był adresat, cel i metoda. Adresatem był pierwotny Kościół, którego symbolicznym przedstawicielem był dostojny Teofil (Łk 1,3; Dz 1,1). Celem był wierne przekazanie opowiadania o Jezusie "tego co czynił i czego nauczał od początku" (Dz 1,1; Łk 1,3). Metoda też była prosta - opowiadanie oparte na świadectwie świadków naocznych oraz interpretacja i aktualizacja wydarzeń: "od początku", "dokładnie", "po kolei", aby "[chrześcijanin] upewnił się o prawdziwości nauki, jaką odebrał" (Łk 1,4).
W ostatnich latach coraz częściej znawcy sięgają po to dzieło. Odkrywają w nim nowe pokłady owej "prawdziwości (autentyczności) nauki" Mistrza z Nazaretu.
Istnieje bogata tradycja
komentarzy polskich biblistów, interpretujących dyptych św. Łukasza. Wielce zasłużony ks. prof. Eugeniusz
Dąbrowski (1901-1970) - biblista, tłumacz Nowego Testamentu, krytyk i
nauczyciel akademicki Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu
Warszawskiego - był pierwszym egzegetą polskim, który dokonał przekładu z
oryginału i napisał komentarz oraz wiele cennych prac na temat życia i
pism św. Pawła - głównego bohatera dzieła (por. Święty Paweł - życie i pisma, Pallottinum, Poznań 1952; Dzieje Apostolskie. Wstęp - przekład z oryginału - komentarz, Pallottinum, Poznań 1961). Przekład i komentarz ukazał się również w serii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (por. Pismo Święte Nowego Testamentu, t.
5). Kontynuatorami nestora byli tacy bibliści, jak: M. Wolniewicz
(Biblia Tysiąclecia, 1965), R. Andrzejewski (Biblia Poznańska, t. 3,
1975), J. Czerski (Opole 1989), J. Frankowski (Warszawa, ATK, 1997), K.
Romaniuk (Częstochowa, 2000) czy H. Langkammer (Biblia lubelska, 2008).
Cenny wstęp do Dz napisał Franciszek Jóźwiak w ramach Wstępu do Nowego Testamentu (Pallottinum 1996, 277-298), a nowością jest audiobook (CD-MP3) Dzieje Apostolskie. Księga nadziei Kościoła - propozycje konferencji, konwersacji i lectio divina pod red. W. Chrostowskiego, I. Gargano i D. Piekarz do wybranych
stronic Dziejów Apostolskich (Studio Katolik, Kraków 2018) oraz inny
audiobook: Dzieje. Listy. Apokalipsa, Rafael Dom Wydawniczy, 2019.
Ponadto ukazał się komentarz Michała Wojciechowski pt. Dwie wersje Dziejów Apostolskich. Tekst standardowy i zachodni, Wyd. Petrus, Kraków 2018. Mało znany jest fakt, że niektóre starożytne rękopisy tego
dzieła zawierają wersję zwaną zachodnią, która w mnóstwie szczegółów
różni się od tekstu standardowego. W większości zdań tej innej wersji
występują rozszerzenia oraz zmiany stylistyczne względem tekstu
podstawowego, a czasami drobne skróty. Istnieje możliwość, że te zmiany w
większości nie pochodzą od późniejszego redaktora, lecz naniósł je na
swój oryginalny egzemplarz sam autor, św. Łukasz, już po tym, jak swoje
dzieło rozpowszechnił w Kościele. Zapoznanie się z tą wersją może więc
wzbogacić znajomość Nowego Testamentu.
Z nowszych komentarzy warte uwagi są monumentalne
dzieło amerykańskiego jezuity Josepha A. Fitzmyera - emerytowanego
profesora Uniwersytetu Georgetown z Waszyngtonu (1998 j. ang; tł. wł.
2003 - Queriniana, Brescia) oraz niezwykle popularny przekład z
komentarzem innego jezuity kard. C.M. Martiniego (+2012) - profesora
Biblicum i Uniwersytetu Gregoriańskiego i arcybiskupa Mediolanu - Atti degli
Apostoli. Introduzione, versione e note (wyd.
XIII, Roma 2012). Bardzo praktyczny jest komentarz duchowy
(kerygmatyczny) Silvano Faustiego SJ wydany w trzech
tomach w Franciszkańskim Wydawnictwie Bratni Zew (Kraków 2015-2017). Czekamy teraz na nowy egzegetyczno-kerygamtyczny komentarz Edycji św. Pawła.
Oryginalna jest najnowsza propozycja ks. Mariusza Rosika. Biblista wrocławski w formie dynamicznego i kerygmatycznego komentarza pomaga współczesnemu czytelnikowi poznać prawdziwe historie "Wybranych, ludzi" (apostołów i wiernych pierwszych wspólnot jerozolimskich), którzy spotkali Jezusa i
otrzymali misję opowiadania o tym po całym świecie "aż po krańce ziemi" (Dz 1,8; por. Łk 24,47-49). Ksiądz Rosik, korzystając z najnowszych
ustaleń studiów biblijnych, komentuje rozdział po rozdziale Dzieje Apostolskie.
Równocześnie opisuje świat i codzienne życie pierwszych uczniów Jezusa, nie ogranicza się tylko do tekstu Nowego Testamentu, ale sięga po
apokryfy i teksty autorów greckich i żydowskich oraz przybliża odkrycia
współczesnej archeologii. Przywołuje też fascynujące dzieje biblijnych
manuskryptów. Dzięki temu współczesny czytelnik ma okazję poznać szerokie tło kulturowe
świata, w którym żyli chrześcijanie pierwszych pokoleń chrześcijan wybrani przez Boga.
Nowy komentarz to świetnie napisana opowieść o
pierwotnym Kościele, który przeżywa kolejny kryzys dziejów. Komentarz wrocławskiego biblisty wpisuje się w intuicję Kościoła (sensus Ecclesiae), którą trafnie odczytał papież Franciszek, podejmując trud
systematycznych katechez biblijno-egzystencjalnych nt. Ewangelii Kościoła, jak nazywają Księgę Dziejów
Apostolskich niektórzy komentatorzy. "[Rozpoczynamy] cykl katechez
na temat Dziejów Apostolskich. Ta
biblijna księga, napisana przez św. Łukasza Ewangelistę opowiada nam
o pielgrzymowaniu Ewangelii w świecie i ukazuje wspaniałe zespolenie
Słowa Bożego z Duchem Świętym, które zapoczątkowuje czas ewangelizacji.
Protagonistami Dziejów jest właśnie żywa i skuteczna <para>: Słowo
Boże
i Duch" - przyznał Franciszek w pierwszej środowej katechezie tego cyklu (od 29 maj 2019 do 15 stycznia 2020; zob. [katechezy] https://papiez.wiara.pl). Warto śledzić - wraz z Następcą
Apostołów i współczesnymi znawcami Biblii - dzieje początków Kościoła, gdyż w każdej epoce dziejów
odkrywamy tam - jak w zwierciadle - historię rozwoju, przemian, a nade
wszystko prześladowań wspólnoty chrześcijańskiej.
W obliczu nowych wyzwań, które stają przed współczesnymi wyznawcami Jezusa Chrystusa, warto przypomnieć Jego słowa: „Nie wasza
to rzecz znać czasy i chwile, które Ojciec ustalił swoją władzą,
ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi
świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce
ziemi (Dz 1,7-8)". Warto czytać, rozważać, modlić się i żyć tym, co "Duch mówi do Kościoła".
ks. Jan Kochel
