Syn Boży

2014-04-05

Właściwa narracja, oparta na Ewangelii Janowej uzupełnionej o synoptyków, rozpoczyna się po planszy tytułowej: lud Izraela cierpi z powodu brutalnego okrucieństwa Rzymian, do Jerozolimy przybywa nowy namiestnik. Dorosły Jezus schodzi z góry – wchodzi do łodzi Piotra (nie ma mowy o Szymonie!) i nakłania go do połowu: cud sprawia, że Piotr wyciąga sieci pełne ryb (martwych). Razi dialog Jezusa z Piotrem: „Daję ci szansę, byś zmienił życie”, jakby zaczerpnięty z religijnych mityngów. Do Jezusa dołączają kolejni towarzysze, ukazana jest scena powołania jedynie Mateusza. Jezus odpuszcza grzechy i uzdrawia paralityka, co wywołuje zarzut bluźnierstwa. Skrótowo ukazane jest nauczanie: z Kazania na Górze zostają trzy błogosławieństwa, w modlitwie Ojcze nasz brakuje ostatnich dwóch próśb. Jezus ratuje cudzołożną kobietę („Podam kamień pierwszemu, który powie, że nie zgrzeszył”!). Nikodem, będący świadkiem wydarzeń, relacjonuje je Kajfaszowi. Jezus rozmnaża chleb (lecz nie naucza o chlebie żywym), wyznanie Piotra („Jesteś Synem Bożym”) poprzedza scenę, w której Jezus idzie po wodzie. Niefrasobliwie traktowana jest topografia: następna sekwencja to masakra Żydów przed pałacem Piłata i wskrzeszenie Łazarza (Jezus wchodzi do grobu!), co wywołuje niepokój Kajfasza, po czym Jezus znajduje się z powrotem w Nazarecie, gdzie po kazaniu w synagodze zostaje oskarżony o świętokradztwo. Gdy przygnębieni uczniowie wspominają Jana Chrzciciela, Jezus zapowiada pójście do Jerozolimy.

Zarówno słudzy Kajfasza (wiodącą postać to Malchus), jak i Rzymianie, patrzą na triumfalny wjazd Jezusa, wywołujący niepokój. Wierny arcykapłanowi Nikodem zaczyna interesować się Jezusem, stawia prowokacyjne pytanie o płacenie podatków Cezarowi, wreszcie wieczorem przychodzi, by porozmawiać z Jezusem. Gdy Kajfasz podejmuje decyzję o aresztowaniu Jezusa, Nikodem zaczyna mieć wątpliwości. Podczas Ostatniej Wieczerzy Jezus zapowiada swoją mękę (pojawiają się wizje cierpienia), podaje uczniom chleb – swoje Ciało – i kielich – swoją Krew (którą także pije!) i zapowiada zdradę Judasza. Podczas aresztowania Piotr rani Malchusa, którego Jezus uzdrawia. Brutalnie prowadzony, staje nocą przed sądem arcykapłana, rano na dziedzińcu Malchus ogłasza wyrok, po czym skazaniec zostaje zabrany do Piłata. Mimo ostrzeżeń Klaudii, Jezus zostaje skazany – przegrywa z Barabaszem. Brutalna jest droga z krzyżem. Ze świątyni, w której składana jest ofiara, kapłan spogląda na krzyże na Golgocie. Ukrzyżowany wypowiada słowa przebaczenia, obiecuje raj łotrowi, powierza Matkę Janowi. Gdy kona, w świątyni i pałacu Piłata następuje trzęsienie ziemi. Martwe ciało zostaje złożone w ramionach Maryi (na wzór Piety), podczas pogrzebu Nikodem śpiewa modlitwę za zmarłych. Zamknięcie grobu zostaje ukazane od wewnątrz.

Napis „3 dni później” otwiera sekwencję Zmartwychwstania, skonstruowaną według narracji Janowej: Maria Magdalena z pustego grobu (usytuowanego w pustynnym krajobrazie) widzi nieostrą, prześwietloną postać Jezusa, mówi o tym apostołom. Piotr, wracając z Janem od pustego grobu do Wieczernika, kupuje chleb – i gdy podaje towarzyszom chleb i wino („Jego Ciało, Jego Krew”), zjawia się Jezus, który rozwiewa wątpliwości Tomasza. 40 dni później Jezus po raz ostatni przemawia do uczniów i znika im z oczu. Jan zamyka swoją retrospekcję słowami o przywództwie Piotra, śmierci wszystkich apostołów, własnym wygnaniu. U wejścia do groty, gdzie przebywa, zjawia się Jezus: film kończy zapowiedź Apokalipsy o Jego powtórnym przyjściu.

Istotnymi wadami tego utworu są zakłócenie chronologii wydarzeń opisanych w Ewangeliach, wprowadzenie w filmie klimatu przemocy, pominięcie scen epifanii (podczas chrztu Jezusa) i najważniejszych cudów („znaki Jezusa” – Kana Galilejska). Błędna teologicznie jest interpretacja Zmartwychwstania, będącego wynikiem wiary uczniów. Nierówne są proporcje: skrótowo ujęte nauczanie Jezusa obejmuje niecałe 50 minut filmu, wydarzenia paschalne (od wjazdu do Jerozolimy) pozostałe 90 minut. Autorzy posługują się zapożyczeniami z wcześniejszych filmów: np. scena powołania Mateusza przypomina tę z Opowieści wszech czasów (pogarda dla celnika) i Jezusa z Nazaretu (przypowieść, którą celnik odnosi do siebie); scena równoległej modlitwy Jezusa, arcykapłana i Klaudii przypomina fragment Ziemi obiecanej Wajdy. Niestaranna jest scenografia (Jezus karmi tłum surowymi rybami, na stole Ostatniej Wieczerzy są winogrona – wiosną!). Momentami nieznośna jest kiczowata muzyka, mająca tworzyć religijny nastrój, złego wrażenia nie ratuje nawet końcowa piosenka „Mary, did you know?”. Film adresowany do szerokiej, wielowyznaniowej widowni, nastawiony na komercyjny sukces, zbyt poważnie przeinacza Ewangelię, by mógł się stać pomocą duszpasterską: wbrew tytułowi, Jezus nie jest tu Synem Bożym...

Syn Boży (Son of God), reż. Christopher Spencer, sc. Richard Bedser, Christopher Spencer, Colin Swash, Nic Young, obsada: Diogo Morgado (Jezus), Sebastian Knapp (Jan), Paul Brightwell (Malchus), Simon Kunz (Nikodem), Roma Downey (Maryja), USA 2014, 139’.

-> Nowy Testament, Ewangelia wg św. Jana, fragmenty Mt, Rdz, Wj