Warto przeczytać
Natchnienie i prawda Pisma św. [2014]
2014-09-12
Papieska Komisja Biblijna. Natchnienie i prawda Pisma świętego. Słowo, które od Boga pochodzi i mówi o Bogu, aby zbawić świat, tłum. H. Witczyk, Verbum, Kielce 2014, ss. 240.
W ostatnich latach kielecki Instytut Teologii Biblijnej Vebrum opublikował przekłady trzech ważnych dokumentów Papieskiej Komisji Biblijnej: Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej (2002), Biblia a moralność (2009) i Natchnienie i prawda Pisma świętego (2014). Natomiast Oficyna Wydawnicza Vactio również Interpretacja Biblii w Kościele (1999) z komentarzem biblistów polskich. Wspomniane dokumenty są obiciem aktualnych kwestii badawczych nurtujących teologów biblistów i cały lud wierny. Wciąż powtarzane jest bowiem w Kościele pytanie: "co mówi Duch do Kościołów" (por. Ap 2, 7.11.17.29). W pytaniu tym wybrzmiewa troska o głoszenie "zdrowej nauki" (1 Tm 4, 6; 6, 3; 2 Tm 4, 3n) i obrona przed niebezpieczeństwem zagrożeń prawdy objawionej (zob. Ga 2, 5). Co prawda cały Kościół jako dom Boży jest "filarem i podporą prawdy" (1 Tm 3, 15), to jednak wybrane gremia i instytuty poszukują odpowiedzi na najtrudniejsze kwestie hermeneutyki biblijnej - interpretacji i aktualizacji objawionej prawdy w świecie współczesnym.
Niewątpliwie w refleksji teologicznej kluczowymi pojęć kościelnej hermeneutyki są kwestia inspiracji, czyli natchnienia Ksiąg Świętych oraz temat prawdy Pisma świętego. Benedykt XVI wyjaśnia to poprzez wzniosłą analogię: "podobnie jak Słowo Boże stało się ciałem za sprawą Ducha Świętego w łonie Dziewicy Maryi, również Pismo Święte rodzi się z łona Kościoła za sprawą tegoż Ducha. Pismo Święte jest słowem Boga, dlatego, że zostało spisane pod natchnieniem Ducha Bożego (KO 9). W ten sposób uznaje się w pełni rolę ludzkiego autora, który napisał natchniony tekst, i jednocześnie Boga samego jako prawdziwego Autora" (VD 19). To, co Bóg miał nam do powiedzenia, znajduje się w tym, co powiedzieli ludzcy pisarze, którzy są rzeczywistymi autorami, a nie tylko stenotypistami kopiującymi to, co Bóg dyktował (zob. KO 11). Trzeba zatem - przekonuje ks. prof. Antoni Tronina - wystrzegać się dwóch błędów: uważać Biblię tylko za dzieło ludzkie (racjonalizm), bądź też wyłącznie za dzieło Boskie (fundamentalizm). Biblia "nie spadła z nieba" jak Koran, przyniesiony Mahometowi przez anioła. Ale też nie jest ona "czcigodnym zabytkiem dawnej cywilizacji", jak ją widzi biblistyka laicka. Soborowa Konstytucja o Objawieniu (KO 12) każe nam zwrócić uwagę zarówno na "rodzaje literackie" (Biblia to cała biblioteka różnorodnych dzieł), jak i na "prawdę Biblii" (dawniej mówiono raczej o jej "bezbłędności"). Skoro jej Autorem jest sama Prawda, to Biblia nie może zawierać najmniejszego błędu (zob. Tajemnica Słowa, Częstochowa 2003, 68).
Nowy dokument Papieskiej Komisji Biblijnej umieszcza temat natchnienia i prawdy Pisma świętego w kontekście życia Kościoła (zob. liturgii, nauczania i duszpasterstwa). Całość dzieli się na trzy części.
Pierwsza nosi tytuł "Świadectwo Ksiąg biblijnych o ich pochodzenie od Boga". Dokument przywołuje świadectwo ksiąg Starego i Nowego Testamentu, a w konkluzji teologicznej rozwija się pięć kwestii szczegółowych: 1) całościowe spojrzenie na relację "Bóg - autor ludzki"; 2) pisma NT potwierdzają natchnienie ST i dają jego interpretację chrystologiczną; 3) proces literackiego formowania się pism biblijnych a natchnienie; 4) droga ku kanonowi dwóch Testamentów; 5) przyjęcie ksiąg biblijnych i formowanie się kanonu.
Druga część nosi tytuł "Świadectwo tekstów biblijnych na temat objawionej w nich Prawdy". Co to jest Prawda wg Pisma świętego? Co Biblia mówi na ten temat (świadectwo wybranych tekstów ST i NT)? W tej części autorzy dokumentu przekonują, że "chodzi o to, byśmy potrafili we wspólnocie z innymi wierzącymi przyjąć łaskę słuchania i rozumienia tego, co On (Chrystus) nam komunikuje o sobie samym w celu odnowienia i pogłębienia osobistej więzi z Nim" (s. 14).
Trzecia część - na bazie świadectwa Biblii i nauczania Magisterium Kościoła - poszukuje odpowiedzi na pytania o "tu i teraz" żywej wspólnoty ludzi wiary. Tytuł ostatniej części "Interpretacja Słowa Bożego i stojące przed nią wyzwania" sugeruje podejście kerygmatyczne. Dokument podejmuje różnego rodzaju wyzwania. Wśród nich wybijają się dwie niezwykle palące kwestie: przemoc w Biblii ("przemoc i prawna obrona przed nią"; "prawo klątwy"; "modlitwy z prośbą o zemstę") oraz status społeczny kobiet.
Pobieżny - siłą rzeczy - przegląd treści pokazuje rozmach i wagę omawianego dokumentu w dyskursie naukowym i społeczno-kulturowym. Kościół rzeczywiście słucha słowa Bożego i uczy go wypełniać dzisiaj i w świecie, w którym żyjemy (por. Łk 6, 46-49; 8, 21). W obliczu nowych konfliktów zbrojnych, zagrożenia terroryzmem i fundamentalizmem religijnym czy nawet wojną o znaczeniu globalnym, trzeba głosić prawdę objawioną - prawdę zawartą w Piśmie Świętych, natchnionym przez Ducha Bożego.
W dobie relatywizmu czy "dyktatury relatywizmu", który niczego nie uznaje za ostateczne i jako jedyną miarę rzeczy pozostawia tylko własne ja i jego zachcianki (Benedykt XVI), trzeba i należy mówić o prawdzie objawionej przez Boga, który jest Prawdą (J 14, 6). Oczywiście czym innym jest prawda matematyczna czy historyczna; inaczej pojmujemy prawdę poezji, legendy czy nawet bajki (różne rodzaje literackie pojawiające się w Biblii). Biblijny mędrzec Kohelet wyraża prawdę sceptyka (np. Koh 3, 19n), podczas gdy prorocy i Apostołowie wyznają prawdę świadków (np. Dz 2, 32). "Te rozmaite odcienie poświadczają tylko bogactwo jedynej prawdy zawartej w Biblii: prawdy zbawczej, wyrażonej w niedoskonałym języku ludzkim: Bo jak współistotne Słowo Boże stało się podobne ludzkiemu we wszystkim prócz grzechu, tak Słowa Boże wyrażone są ludzkim językiem, podobne we wszystkim do ludzkiej mowy, z wyjątkiem błędu (Pius XII, Encyklika o właściwym rozumieniu studiów biblijnych Divino afflante Spiritu [1943])"; (por. tenże, 68n).
Kościół powołany jest do głoszenia prawdy Bożej w świecie współczesnym, stąd nowy dokument PKB winien dotrzeć do wszystkich, którzy poszukują prawdy i służą prawdzie. Zagłębić się powinni w jego treść nauczyciele i wychowawcy, przywódcy religijni i polityczni oraz wszyscy ci, którym leży na sercu dobro człowieka na ziemi. Szczególne zadanie należy jednak do ludzi wierzących - uznających prawdę biblijną, natchnioną, zbawczą. Jezus przekonywał tych, którzy uwierzyli: "Jeśli trwacie w nauce mojej, jesteście prawdziwie moimi uczniami i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli" (J 8, 31n).
ks. Jan Kochel
W ostatnich latach kielecki Instytut Teologii Biblijnej Vebrum opublikował przekłady trzech ważnych dokumentów Papieskiej Komisji Biblijnej: Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej (2002), Biblia a moralność (2009) i Natchnienie i prawda Pisma świętego (2014). Natomiast Oficyna Wydawnicza Vactio również Interpretacja Biblii w Kościele (1999) z komentarzem biblistów polskich. Wspomniane dokumenty są obiciem aktualnych kwestii badawczych nurtujących teologów biblistów i cały lud wierny. Wciąż powtarzane jest bowiem w Kościele pytanie: "co mówi Duch do Kościołów" (por. Ap 2, 7.11.17.29). W pytaniu tym wybrzmiewa troska o głoszenie "zdrowej nauki" (1 Tm 4, 6; 6, 3; 2 Tm 4, 3n) i obrona przed niebezpieczeństwem zagrożeń prawdy objawionej (zob. Ga 2, 5). Co prawda cały Kościół jako dom Boży jest "filarem i podporą prawdy" (1 Tm 3, 15), to jednak wybrane gremia i instytuty poszukują odpowiedzi na najtrudniejsze kwestie hermeneutyki biblijnej - interpretacji i aktualizacji objawionej prawdy w świecie współczesnym.
Niewątpliwie w refleksji teologicznej kluczowymi pojęć kościelnej hermeneutyki są kwestia inspiracji, czyli natchnienia Ksiąg Świętych oraz temat prawdy Pisma świętego. Benedykt XVI wyjaśnia to poprzez wzniosłą analogię: "podobnie jak Słowo Boże stało się ciałem za sprawą Ducha Świętego w łonie Dziewicy Maryi, również Pismo Święte rodzi się z łona Kościoła za sprawą tegoż Ducha. Pismo Święte jest słowem Boga, dlatego, że zostało spisane pod natchnieniem Ducha Bożego (KO 9). W ten sposób uznaje się w pełni rolę ludzkiego autora, który napisał natchniony tekst, i jednocześnie Boga samego jako prawdziwego Autora" (VD 19). To, co Bóg miał nam do powiedzenia, znajduje się w tym, co powiedzieli ludzcy pisarze, którzy są rzeczywistymi autorami, a nie tylko stenotypistami kopiującymi to, co Bóg dyktował (zob. KO 11). Trzeba zatem - przekonuje ks. prof. Antoni Tronina - wystrzegać się dwóch błędów: uważać Biblię tylko za dzieło ludzkie (racjonalizm), bądź też wyłącznie za dzieło Boskie (fundamentalizm). Biblia "nie spadła z nieba" jak Koran, przyniesiony Mahometowi przez anioła. Ale też nie jest ona "czcigodnym zabytkiem dawnej cywilizacji", jak ją widzi biblistyka laicka. Soborowa Konstytucja o Objawieniu (KO 12) każe nam zwrócić uwagę zarówno na "rodzaje literackie" (Biblia to cała biblioteka różnorodnych dzieł), jak i na "prawdę Biblii" (dawniej mówiono raczej o jej "bezbłędności"). Skoro jej Autorem jest sama Prawda, to Biblia nie może zawierać najmniejszego błędu (zob. Tajemnica Słowa, Częstochowa 2003, 68).
Nowy dokument Papieskiej Komisji Biblijnej umieszcza temat natchnienia i prawdy Pisma świętego w kontekście życia Kościoła (zob. liturgii, nauczania i duszpasterstwa). Całość dzieli się na trzy części.
Pierwsza nosi tytuł "Świadectwo Ksiąg biblijnych o ich pochodzenie od Boga". Dokument przywołuje świadectwo ksiąg Starego i Nowego Testamentu, a w konkluzji teologicznej rozwija się pięć kwestii szczegółowych: 1) całościowe spojrzenie na relację "Bóg - autor ludzki"; 2) pisma NT potwierdzają natchnienie ST i dają jego interpretację chrystologiczną; 3) proces literackiego formowania się pism biblijnych a natchnienie; 4) droga ku kanonowi dwóch Testamentów; 5) przyjęcie ksiąg biblijnych i formowanie się kanonu.
Druga część nosi tytuł "Świadectwo tekstów biblijnych na temat objawionej w nich Prawdy". Co to jest Prawda wg Pisma świętego? Co Biblia mówi na ten temat (świadectwo wybranych tekstów ST i NT)? W tej części autorzy dokumentu przekonują, że "chodzi o to, byśmy potrafili we wspólnocie z innymi wierzącymi przyjąć łaskę słuchania i rozumienia tego, co On (Chrystus) nam komunikuje o sobie samym w celu odnowienia i pogłębienia osobistej więzi z Nim" (s. 14).
Trzecia część - na bazie świadectwa Biblii i nauczania Magisterium Kościoła - poszukuje odpowiedzi na pytania o "tu i teraz" żywej wspólnoty ludzi wiary. Tytuł ostatniej części "Interpretacja Słowa Bożego i stojące przed nią wyzwania" sugeruje podejście kerygmatyczne. Dokument podejmuje różnego rodzaju wyzwania. Wśród nich wybijają się dwie niezwykle palące kwestie: przemoc w Biblii ("przemoc i prawna obrona przed nią"; "prawo klątwy"; "modlitwy z prośbą o zemstę") oraz status społeczny kobiet.
Pobieżny - siłą rzeczy - przegląd treści pokazuje rozmach i wagę omawianego dokumentu w dyskursie naukowym i społeczno-kulturowym. Kościół rzeczywiście słucha słowa Bożego i uczy go wypełniać dzisiaj i w świecie, w którym żyjemy (por. Łk 6, 46-49; 8, 21). W obliczu nowych konfliktów zbrojnych, zagrożenia terroryzmem i fundamentalizmem religijnym czy nawet wojną o znaczeniu globalnym, trzeba głosić prawdę objawioną - prawdę zawartą w Piśmie Świętych, natchnionym przez Ducha Bożego.
W dobie relatywizmu czy "dyktatury relatywizmu", który niczego nie uznaje za ostateczne i jako jedyną miarę rzeczy pozostawia tylko własne ja i jego zachcianki (Benedykt XVI), trzeba i należy mówić o prawdzie objawionej przez Boga, który jest Prawdą (J 14, 6). Oczywiście czym innym jest prawda matematyczna czy historyczna; inaczej pojmujemy prawdę poezji, legendy czy nawet bajki (różne rodzaje literackie pojawiające się w Biblii). Biblijny mędrzec Kohelet wyraża prawdę sceptyka (np. Koh 3, 19n), podczas gdy prorocy i Apostołowie wyznają prawdę świadków (np. Dz 2, 32). "Te rozmaite odcienie poświadczają tylko bogactwo jedynej prawdy zawartej w Biblii: prawdy zbawczej, wyrażonej w niedoskonałym języku ludzkim: Bo jak współistotne Słowo Boże stało się podobne ludzkiemu we wszystkim prócz grzechu, tak Słowa Boże wyrażone są ludzkim językiem, podobne we wszystkim do ludzkiej mowy, z wyjątkiem błędu (Pius XII, Encyklika o właściwym rozumieniu studiów biblijnych Divino afflante Spiritu [1943])"; (por. tenże, 68n).
Kościół powołany jest do głoszenia prawdy Bożej w świecie współczesnym, stąd nowy dokument PKB winien dotrzeć do wszystkich, którzy poszukują prawdy i służą prawdzie. Zagłębić się powinni w jego treść nauczyciele i wychowawcy, przywódcy religijni i polityczni oraz wszyscy ci, którym leży na sercu dobro człowieka na ziemi. Szczególne zadanie należy jednak do ludzi wierzących - uznających prawdę biblijną, natchnioną, zbawczą. Jezus przekonywał tych, którzy uwierzyli: "Jeśli trwacie w nauce mojej, jesteście prawdziwie moimi uczniami i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli" (J 8, 31n).
ks. Jan Kochel
