Wyszukiwarka:
Warto przeczytać

Matka Pana w katechezie biblijnej

2014-05-05

News
Obecność Matki Bożej w katechezie jest tak oczywista, jak trwałe okazało się Jej miejsce w soborowej Konstytucji dogmatycznej o Kościele. Rozdział VIII Błogosławiona Maryja Dziewica, Boża Rodzicielka, w misterium Chrystusa i Kościoła był co prawda początkowo odrębnym schematem soborowym, jednakże decyzją Ojców Soboru włączono go ostatecznie do zwartego tekstu konstytucji. Sobór Watykański II przerwał tym samym długotrwałą dyskusję na ten temat. W wprowadzeniu do nowego przekładu dokumentów soborowych biskup Edward Ozorowiski zauważył, iż przerwano również dyskusję o tym, gdzie znajduje się Maryja: po stronie Boga czy po stronie ludzi? I wyjaśnił: „[Sobór] dostrzegł Jej szczególną godność jako Bogurodzicy, ale nigdzie nie przypisał Jej cech boskich. Widzi Ją po stronie ludzi, chociaż jako osobę szczególnie umiłowaną przez Boga i wybraną na Matkę Jego Syna. Jest Ona najbliżej nas i najbliżej Chrystusa, jest członkiem Kościoła, wzorem, znakiem niezawodnej nadziei i pociechy”[1]. Jak Maryja dochowała wierności Bogu i ludziom, tak też autentyczna katecheza pragnie zachować tę podstawową zasadę podwójnej i jedynej zarazem wierności[2].

Maryjne drogi wychowania

Czytając encyklikę Jana Pawła II Redemptoris Mater zauważymy, że Bóg stopniowo wychowywał Maryję do Jej szczególnych zadań. Czynił to poprzez nadzwyczajne interwencje, przekazane słowa oraz wydarzenia z życia Jezusa. Matka Jezusa przeszła własną „drogę wiary”. Oto niektóre – wskazane przez kard. Martiniego – cechy takiego itinerarium[3].

1) Maryjna „droga wiary” miała swoje momenty przełomowe i rozstrzygające. Momentem decydującym było Zwiastowanie: „Szczęśliwa jest Ta, która uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Jej przez Pana” (Łk 1,45; por. RM 12-19).

2) Jan Paweł II podkreśla, powołując się na Abrahama – „ojca naszej wiary” (por. Rz 4,12; RM 14, KKK 144), że droga Maryi nie była pozbawiona trudności: „Uwierzyć – to znaczy «powierzyć siebie» samej istotnej prawdzie słów Boga żywego, znając i uznając z pokorą, «jak niezbadane są Jego wyroki i niezgłębione Jego drogi» (Rz 11,33). Maryja, która z odwiecznej woli Najwyższego znalazła się – rzec można – w samym centrum owych «niezgłębionych dróg» oraz «niezbadanych wyroków» Boga, poddaje się w półcieniu wiary, przyjmując całkowicie i z sercem otwartym to wszystko, co było przewidziane w planie Bożym” (RM 14; por. także nr 17, gdzie Papież mówi o swoistym trudzie serca, jaki związany jest z «ciemną nocą wiary»; por. KKK 165).

3) Możemy ponadto odnotować, w odniesieniu do proroctwa Symeona w świątyni (Łk 2,25-35), że „droga wiary” Maryi jest całkowicie włączona w dzieło Jezusa; „światło na oświecenie pogan” i „znak, któremu sprzeciwiać się będą”: [wszelkie] niezrozumienia i cierpienia Jezusa, aż po krzyż na Kalwarii przeszyją serce Maryi; niemniej, właśnie w tym współuczestnictwie w misji Jezusa, wiara Maryi wzrasta (por. RM 16 i 18; KKK 149). Nie inaczej dzieje się w Kościele.

4) Tak więc, żyjąc „na co dzień treścią tych słów”, (RM 17), Maryja zmierza ku dojrzałości w wierze. Jednakże, jak zauważył Papież, Maryja jest wielka, ponieważ jest pierwsza z tych „małych” – prostaczków, którym Syn objawił tajemnicę Ojca (por. Mt 11,25-27; 1 Kor 2,11).

5) Obok „prostoty” należy wspomnieć o „ubóstwie”: Maryja zdąża ku dojrzałości w wierze, ponieważ należy do tych, których Ewangelia nazywa „ubogimi w duchu” (Mt 5,3). Taka postawa pomaga w szczerym wsłuchiwaniu się w słowo Boże. Nie można mówić o prawdziwej edukacji bez tego doświadczenia ubóstwa.

To są najważniejsze motywy, które pozwalają Maryję nazywać „matką wychowania w wierze”[4]. Jej pedagogia wiary (por. DOK 139-147) zaowocowała odpowiednim systemem wychowawczym. Matka Boża stała się dla całego Kościoła i wszystkich tych, którzy szczerym sercem szukają Boga, przewodniczką na drogach wiary (por. KK 58; RM 2. 5-6). I chociaż Maryja „przekroczyła już próg pomiędzy wiarą a widzeniem «twarzą w twarz» (…), nie przestaje być «Gwiazdą przewodnią» (Maris Stella) dla wszystkich, którzy jeszcze pielgrzymują przez wiarę” (RM 6; por. EN 81n; TMA 59)[5]. Dyrektorium katechetyczne (1997) podkreśla, że odpowiedzialni za katechezę zwracają się o wstawiennictwo do Dziewicy Maryi, gdyż znajdują w Niej „duchowy wzór, niezbędny do kontynuowania i utrwalania odnowy katechezy współczesnej w wierze, nadziei i miłości” (DOK 291).

Matka Jezusa jest też pierwszą nauczycielką modlitwy chrześcijańskiej. Piękną syntezę maryjnej dydaktyki modlitwy otrzymaliśmy w Liście apostolskim Rosarium Virginis Mariae (2002). Papież pisze o modlitwie różańcowej jako o „szczególnej sposobności katechezy” (RVM 17). Maryja całym swoim życiem uczy modlitwy, która winna być kontemplacją życia Jej Syna – „streszczeniem Ewangelii”[6]. Pogłębione odmawianie różańca powinno rozwijać się w pięciu etapach: wspominać, uczyć się, upodobnić, prosić i głosić (RVM 11-17). Również maryjna pobożność ludowa, zróżnicowana w swoich zewnętrznych formach, domaga się wyjaśnienia poprzez odnowioną katechezę, która „pozwoli zastąpić w niej elementy przemijające, dowartościować elementy stałe oraz włączyć treści doktrynalne, do których doszła refleksja teologiczna, a które zostały zaproponowane w nauczaniu Kościoła” (DOK 196)[7]. Natomiast ruchowi pielgrzymkowemu do sanktuariów maryjnych powinna towarzyszyć katecheza w drodze (PDK 104).

Matka i Wzór katechetów

Podstawowy dokument katechetyczny – adhortacja apostolska Catechesi tradendae, idąc za wskazaniami uczestników Synodu Biskupów nt. katechizacji w naszych czasach, nazywa Maryję „żywym katechizmem” oraz „matką i wzorem katechetów” (Ct 73). Powyższe refleksje biblijne i pedagogiczne zezwalają na użycie tych wzniosłych tytułów. Warto uważnie przyjrzeć się ostatniemu punktowi adhortacji i porównać go z innymi katechetycznymi dokumentami Kościoła[8].

Maryja jako Matka jest pierwszą nauczycielką i wychowawczynią. Działalność katechetyczna w rodzinie ma swój szczególny, uprzywilejowany charakter (KK 11. 35; KDK 52; DA 11; DWCH 3; Ct 68; DOK 226n. 255; PDK 126-130). Jan Paweł II wspomina, że „na Jej kolanach, a potem przez całe ukryte życie w Nazarecie (…), [Jezus] przez Nią został nauczony ludzkiej znajomości Pisma Świętego, historii Bożych planów wobec narodu wybranego, w postawie uwielbienia Ojca” (Ct 73; por. J 1,14; Hbr 10,5).

Kolejnym miejscem i drogą katechezy jest wspólnota parafialna (Ct 67; 257n; PDK 139-143). Kościół lokalny, „naśladując Matkę Pana, wiernie zachowuje Ewangelię w swoim sercu, głosi ją, celebruje, przeżywa i przekazuje w katechezie tym, którzy zdecydowali się pójść za Jezusem Chrystusem” (DOK 78). Maryja jako Matka staje pośrodku każdej wspólnoty lokalnej i całego pielgrzymującego Kościoła: „«łączy w sobie i odzwierciedla najważniejsze treści wiary». Jest Ona – pośród wszystkich wierzących – jakby «zwierciadłem», w którym odbijają się w sobie najgłębsze i najprostsze «wielkie dzieła Boże» (Dz 2,11)” (KK 8; RM 25). Szczególnym zwierciadłem jest «zwierciadło służby». Maryja uczy pomocy bliźnim. Po Zwiastowaniu, „wybrała się w drogę i spiesząc się, poszła w górskie okolice, do pewnego miasta judzkiego” (Łk 1,39), aby służyć ludziom w podeszłym wieku i nie narodzonemu dziecku, czyli tym, którzy najbardziej takiej pomocy potrzebują[9]. Funkcja kościelnej diakonii zawiera dziś rozległą gamę form miłości chrześcijańskiej względem bliźniego: solidarność, pomoc, opiekę, edukację, promocję człowieka, wolontariat, obowiązki społeczne i polityczne itp[10]. Należy wręcz mówić o wymiarze służebnym katechezy wzorowanym na postawie Tej, która wyznała: „Jestem służebnicą Pańską; niech mi się stanie według słowa twego” (Łk 1,38). Wiąże się to mocno z rozwojem tzw. „wyobraźni miłosierdzia” – zadania zleconego Kościołowi u progu nowego tysiąclecia przez Jana Pawła II (NMI 50)[11].

Innych miejscem realizacji katechezy maryjnej są stowarzyszenia, ruchy i grupy religijne (por. Ct 70, DOK 261n), które zawsze rezerwują sobie „odpowiedni czas na katechezę” (Ct 67; DOK 261; PDK 111)[12].

Warto wskazać pewne sugestie pastoralno-katechetyczne wzorowane na refleksji kard. Józefa Ratzingera (Benedykta XVI) w odniesieniu do pobożności maryjnej[13] i towarzyszącej jej katechezy:

1) W pobożności i katechezie należy pielęgnować to, co w mariologii właściwe, pamiętając, że wypełniają się w swoim ścisłym ukierunkowaniu na chrystologię, nadając obu właściwy kształt.

2) Pobożności i związanej z nią katechezie maryjnej nie wolno sprowadzić do cząstkowych aspektów chrześcijaństwa ani chrześcijaństwa zredukować do jego aspektów cząstkowych; obydwie muszą się otworzyć na całą głębię misterium i stać się drogą prowadzącą „nie tylko do spotkania z Jezusem Chrystusem, ale do zjednoczenia, a nawet głębokiej z Nim zażyłości” (por. ostateczny cel katechezy – Ct 5; Maryja – „żywym katechizmem”; Ct 73).

3) Pobożność i katecheza maryjna będą stale znajdować się w napięciu teologicznych racji rozumu i serca, dlatego żadnej z nich nie można zaprzepaścić: afekt (uczucie) temperować trzeźwą miarą rozumu, ale też trzeźwością rozumnej wiary nie stłumić żaru serca, które często dostrzega więcej niż czysty rozum.

4) W przepowiadaniu katechetycznym trzeba pamiętać, że współczesna ikona Maryi powinna być malowana (pisana) przede wszystkim słowem Bożym. Nauczanie maryjne, tak co do metodologii jak i treści, ma być nauczaniem na wskroś biblijnym. Postulat malowania ikony maryjnego przepowiadania słowem Bożym wydaje się być priorytetowy. Czy ten postulat jest trudny do realizacji? Chyba nie. Dzisiaj posiadamy kilka dobrych mariologii biblijnych[14], a ponadto szereg podręczników, opracowań teologicznych[15] i katechetycznych[16].

5) Wreszcie – idąc za wskazaniami Jana Pawła II – celem medytacji biblijnych (lectio divina) towarzyszących katechezie czy modlitwie różańcowej (RVM 9-17) jest wnikanie z wiarą i miłością w tajemnice życia Jezusa Chrystusa. Maryja jest tutaj niedościgłym wzorem kontemplacji oblicza Chrystusa (RMV 10). Katechetyczne celebracje misterium Chrystusa mogą wspierać ikony[17]. Są one bowiem „jakby odsłonięciem sceny, na której należy skupić uwagę” (RVM 29).

Tematyka maryjna w programach i podręcznikach katechetycznych

Trzeba w końcu zapytać o obecność Maryi w aktualnych programach i podręcznikach katechetycznych. Zasadnicze kierunki katechezy maryjnej wyznacza Dyrektorium Katechetyczne z 1997 roku, które najpierw przypomina myśl Katechizmu Kościoła Katolickiego, iż „Kościół czci w Niej «najczystsze wypełnienie wiary»” (KKK 149; DOK 55), a „naśladując Matkę Pana, wiernie zachowuje Ewangelię w swoim sercu, głosi ją, celebruje, przeżywa i przekazuje w katechezie tym wszystkim, którzy zdecydowali się pójść za Jezusem Chrystusem” (DOK 78). Dyrektorium katechetyczne łączy wyraźnie pobożność maryjną z potrzebą odnowionej katechezą: „część wiernych dla Matki Bożej przybrała różnorodne formy, odpowiednio do okoliczności, czasu i miejsca, rozmaitej wrażliwości narodów i ich różnej tradycji kulturowej. Formy, w jakich wyraziła się pobożność maryjna, poddane wpływom czasu, potrzebują odnowionej katechezy, która pozwoli zastąpić w niej elementy przemijające, dowartościować elementy stałe oraz włączyć treści doktrynalne, do których doszła refleksja teologiczna, a które zostały zaproponowane w nauczaniu Kościoła” (DOK 196)[18].

Jak powyższe postulaty zrealizowano w najnowszych programach i podręcznikach? Czy dokonując zalecanej weryfikacji lub tworząc nowe praktyki pobożności maryjnej uwzględniono w nich ukierunkowanie biblijne, liturgiczne, ekumeniczne i antropologiczne?

Na powyższe pytania spróbujemy odpowiedzieć w oparciu o Podstawę programową katechezy i Program nauczania religii[19] oraz wybrane podręczniki katechetyczne.

Tematyka maryjna pojawia się na wszystkich poziomach nauczania i jest ściśle związana z rytmem roku liturgicznego Kościoła. Poszczególne katechezy maryjne mają jednak zasadniczo charakter okazjonalny (tzw. katechezy dodatkowe). Rodzi się zatem pytanie: czy takie ustawienie katechezy maryjnej jest wierne duchowi Soboru i właściwej perspektywie eklezjologicznej?

Podstawa programowa wśród zadań nauczania religii na poziomie szkoły podstawowej wskazuje na Matką Chrystusa w kontekście nauczania na temat modlitwy: „Maryja, Matka Jezusa i nasza, wzorem rozmodlenia (modlitwy, pieśni i piosenki)”. Tematyka maryjna obecna jest również w kontekście wychowania liturgicznego, zwłaszcza w czasie Adwentu, Bożego Narodzenia oraz nabożeństw okresowych, które są wyrazem szczególnej pobożności maryjnej (maj i październik). Na poziomie gimnazjum tematyka maryjna winna pojawić się w kontekście interpretacji literackiej i hermeneutycznej wybranych fragmentów biblijnych związanych z życiem Jezusa i historią Kościoła. Na poziomie szkół ponadgimnazjalnych w kontekście wychowania do życia we wspólnocie wyróżnia się temat: „Maryja jako Służebnica Pańska”, w kontekście uczestnictwa chrześcijan w kulturze i sztuce (np. literatura, ikony, obrazy, rzeźby maryjne) oraz wychowania do misji przy okazji omawiania różnych religii i ich rozumienia roli Maryi – Matki Jezusa.

Podstawa programowa nie odnosi się do zadań katechezy dorosłych. Niemiej jednak dostępne katechizmy – wzorowane na Katechizmie Kościoła Katolickiego – nie unikają tematyki maryjnej. Polska adaptacja KKK – Katechizm dla dorosłych zwraca uwagę na dwa artykuł wiary związane w tajemnicą Maryi, artykuł trzeci: Jezus Chrystus począł się z Ducha Świętego, narodził się z Maryi Panny oraz artykuł dziewiąty: Wierzę w Kościół powszechny, by w duchu soborowym podjąć temat: „Maryja – Matka Chrystusa, Matka Kościoła”[20].

Warto wreszcie przyjrzeć się kilku wybranym katechezom opublikowanym w polskich podręcznikach katechetycznych.

W podręczniku metodycznym W domu Bożym i rodzinie Jezusa przeznaczonym dla pierwszej klasy szkoły podstawowej autorzy proponują dwie katechezy maryjne: Matka Pana Jezusa uczy nas modlitwy i Czym jest różaniec?[21]. Zgodnie z wskazaniami Podstawy programowej tematyka maryjna wiąże się z wdrożeniem dzieci w życie modlitewne. Autorzy, określając cele operacyjne, zakładają, że dzięki niniejszej katechezie uczeń powinien: „wiedzieć, że Maryja ukazała się Bernadecie w Lourdes; znać odpowiedź, jaką dała Maryja aniołowi podczas zwiastowania; umieć wyjaśnić, w jaki sposób my możemy naśladować Maryję w modlitwie”. Cele operacyjne drugiej katechezy – rozwijającej i uzupełniającej pierwszy temat – podkreślają, że uczeń powinien: „wiedzieć, o co Maryja prosiła dzieci w Fatimie; umieć powiedzieć, że modlitwa różańcowa to modlitwa ust, rąk i serca; wymienić modlitwy, które składają się na różaniec”. Proste środki dydaktyczne zawarta w podręczniku i kartach pracy, metoda pogadanki – rozmowy kierowanej (ubogaconej ilustracjami) oraz ćwiczenie wspólnej modlitwy różańcowej ubogaconej śpiewem, dają zapewne pożądany efekt wychowawczy i dydaktyczny.

Kolejny przykład pochodzi z podręcznika do religii dla II klasy gimnazjum Jezus działa i zbawia (serii „W drodze do Emaus”). Tym razem poddajemy analizie podręcznik ucznia. Struktura podręcznika dzięki sugestywnej propozycji graficznej prowadzi ucznia od sytuacji egzystencjalnej (por. przykład Agnieszki bohaterski opowiadania Spotkałem ich w drodze), oświetlonej przykładem biblijnej dzielnej niewiasty – Judyty, do Maryi w scenie Zwiastowania, kiedy wielbi Boga za to, że przez nią wypełnia swoje obietnice – daje ludziom Zbawiciela[22]. W zakończeniu katechezy uczeń sięga do Katechizmu Kościoła Katolickiego, który uczy, że wśród wielu przykładów dzielnych niewiast Maryja zajmuje pierwsze miejsce wśród tych, którzy z ufnością oczekują od Boga zbawienia i dostępują (por. KKK 489).

Ostatni przykład dotyczy podręcznika dla uczniów szkoły ponadgimnazjanej Świadkowie miłości[23]. Radomski podręcznik na tym poziomie edukacji proponuje dwie katechezy maryjne. Pierwszą pt. Maryja Matką Świętej Rodziny w cyklu katechez poświęconych życiu w małżeństwie i rodzinie, a drugą pt. Kontempluję z Maryją oblicze Chrystusa w cyklu katechez poświęconych modlitwie. Już sama wybór proponowanych działów należy uznać za trafny i pożyteczny dla uczniów. Treść omawianych katechez jest prosta i czytelna, logicznie uporządkowana dzięki czterem znakom graficznym, które niewątpliwie pomagają uczniom lepiej korzystać z podręcznika. Katecheza Kontempluję z Maryją oblicze Chrystusa nawiązuje do listu Jana Pawła II nt. różańca i uczy medytacyjnego odmawiania tej modlitwy zgodnego z zaleceniami Ojca św. Wdrażanie katechizowanych w medytację słowa Bożego w ramach tradycyjnych form pobożności i celebracji katechetycznych stanowi „autentyczne wprowadzanie do lectio divina, czyli do czytania Pisma Świętego wedle Ducha, który mieszka w Kościele” (OLB 9)[24].

Niezwykle istotne dla właściwego ukierunkowania katechezy maryjnej są wskazania polskiego Dyrektorium katechetycznego (2001), które ujmuje tajemnicę Maryi w kontekście tajemnicy Chrystusa i Kościoła. Według autorów tego dokumentu wymiar maryjny katechezy polskiej – ze względu na historię i pobożność naszego narodu – wydaje się być czymś naturalnym: „Mariologia winna przenikać całe nauczanie kościelne (…). Stąd należy Maryję ukazywać jako Matkę życia, Matkę ubogich, Matkę Kościoła domowego, Pannę czystą, jako Tę, która dobrze skorzystała ze swej wolności. Duchowość maryjna winna budować mocne fundamenty pod chrześcijaństwo dni powszednich. Katecheza winna zachęcać do uczestnictwa w liturgii i nabożeństwach stanowiących kult maryjny” (PDK 76)[25]. Najlepszym nauczyciele-świadkiem realizującym soborową wizję Maryi w tajemnicy Chrystusa i Kościoła jest sługa Boży Jan Paweł II. Jego katecheza na temat Matki Bożej stanowi prawdziwe kompendium maryjne dla współczesnych katechetów, a jego „odejście do domu Ojca” w pierwszą sobotę miesiąca jest znakiem wskazującym na aktualność pobożności maryjnej w życiu Kościoła.

ks. Jan Kochel, prof. UO

* Tekst opublikowany [w:] Matka Pana w katechezie, red. A.E. Klich, Kraków 2006, s. 99-109.


[1] E. OZOROWSKI, Wprowadzenie do Konstytucji dogmatycznej o Kościele, w: Sobór Watykański II. Konstytucje – Dekrety – Deklaracje, Pallottinum, Poznań 2002², s. 103.

[2] R. MURAWSKI, Katecheza wierna Bogu i człowiekowi, Kat 18 (1974), s. 196-201; M. MAJEWSKI, Katecheza wierna Bogu i człowiekowi, Kraków 1986; J. KOSTORZ, Zasada wierności Bogu i człowiekowi w katechezie integralnej, Lublin 1998 (mps); T. PANUŚ, Zasada wierności Bogu i człowiekowi i jej realizacja w polskiej katechizacji, Wyd. Unum, Kraków 2001.

[3] C. M. MARTINI, Dio educa il suo popolo, Centro Ambrosiano, Milano 1987, s. 53-55.

[4] TAMŻE, dz. cyt. s. 55.

[5] J. BOLEWSKI, Maryjny wymiar nowej ewangelizacji, w: Z Maryją na drogach nowej ewangelizacji, red. J. Siudy, Kraków 1994, s. 89-91; A. ŠTRUKELJ, Nowa ewangelizacja a Maryja, w: Nowa ewangelizacja (Communio Kolekcja nr 8), Pallottinum, Poznań 1993, s. 367-374.

[6] PAWEŁ VI, Adhortacja apostolska Marialis cultus (2 luty 1974), nr 49; RVM 18; por. R. SCHERSCHEL, Różaniec – modlitwa Jezusowa Zachodu, tłum. E. Misiołek, W Drodze, Poznań 1988; C. M. MARTINI, Życie Mojżesz, życie Jezusa, paschalne życie chrześcijanina, tłum. A. Paciorek, WAM, Kraków 1995, s. 191-199; T. PHILIPPE, Mądrość różańca, tłum. D. Szczerba, Wyd. „M”, Kraków 2002; M.B. PENNINGTON, 20 tajemnic różańca, W Drodze, Poznań 2004; P. GĄSIOR, O Chrystusie z Maryją czyli ewangeliczne rozważania różańcowe, Wyd. „Rafael”, Kraków 2005.

[7] Konkretne propozycje pastoralno-katechetyczne proponują: II Polski Synod Plenarny (1991-1999), Pallottinum, Poznań 2001, s. 263-279 oraz KONGREGACJA D/S KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW. Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania, Pallottinum, Poznań 2003 [nr. 183-207].

[8] Konieczna jest też analiza katechez środowych JANA PAWŁA II Maryja w tajemnicy Chrystusa i Kościoła, Watykan 1998.

[9] II Polski Synod Plenarny (1991-1999), dz. cyt. s. 269.

[10] E. ALBERICH, Katecheza dzisiaj. Podręcznik katechetyki fundamentalnej, tłum. zespół pod red. K. MISIASZKA, Warszawa 2003, s. 203-225.

[11] Dwa numery nowego pisma wydanego przez WT Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu: Miłosierdzie jako wartość w języku współczesnej edukacji, red. R. NIPARKO, J. SKRZYPCZAK, Edukacja. Teologia i Dialog 1 (2004); Miłosierdzie w filozofii i religiach, Edukacja. Teologia i Dialog 2 (2005);

[12] II Polski Synod Plenarny wskazuje na następujące polskie stowarzyszenia i ruch pozostające w szkole Służebnicy Pańskiej: Jasnogórska Rodzina Różańcowa, Grupy Żywego Różańca, Rycerstwo Niepokalanej, Ruch Apostolski Pomocników Matki Kościoła, Ruch Światło-Życie, Legion Maryi, Sodalicje Mariańskie, Ruch Dzieci Maryi; por. II Polski Synod Plenarny, dz. cyt. s. 272n.

[13] J. RATZINGER, Mariologia i pobożność maryjna w odniesieniu do wiary i teologii, w: J. RATZINGER, H. Urs von BALTHASAR, R. GRABER, Dlaczego właśnie Ona? Soborowa teologia maryjna, Wyd. Księży Marianów, Warszawa 1991, s. 27n.

[14] Por. U boku Syna. Studia z mariologii biblijnej, red. J. SZLAGA, Lublin 1984; H. LANGKAMMER, Maryja w Nowym Testamencie, Gorzów Wielkopolski 1991; J. KUDASIEWICZ, Matka Odkupiciela. Medytacje biblijne, Jedność, Kielce 1996; O. Da SPINETOLI, Maryja w Biblii, tłum. A. Tronina, Niepokalanów 1997; J. McHUGH, Maryja w Nowym Testamencie, tłum. A. Czernocki, Niepokalanów 1998; I. de la POTTERIE, Maryja w tajemnicy przymierza, Wyd. Księży Marianów, Warszawa 2003; A. JANKOWSKI, Bliżej Bogarodzicy. Studia z mariologii biblijnej, WAM, Kraków 2004.

[15] Por. R. LAURENTIN, Matka Pana. Traktat mariologiczny, tłum. R. Siemieńska, Wyd. Regina Poloniae, Częstochowa 1989; TENŻE, Maryja Matka żyjących. Zarys mariologii, Wyd. Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1993; A. LÄPPLE, Maryja w wierze i życiu Kościoła, tłum K. Wiśniewska, Wyd. Księży Marianów, Warszawa 1991; S. BUDZIK, Maryja w tajemnicy Chrystusa i Kościoła, Tarnów 1997; Mariologia, Eklezjologia. Podręcznik teologii Dogmatycznej, Wyd. „M”, Kraków 1999; J. BOLEWSKI, Od-nowa z Maryją, WAM, Kraków 1999; W. SIWAK, Fiat mihi secundum verbum, Wyd. KUL, Lublin 2001; S. C. NAPIÓRKOWSKI, Służebnica Pana. Problemy – poszukiwania – perspektywy, KUL, Lublin 2004; L. SCHEFFCZYK, Maryja. Matka i Towarzyszka Chrystusa, Wyd. „M”, Kraków 2004; Z. KIJAS, Ty, co ogarniasz Nieogarnionego. Maryja w zamiarach Boga i w życiu ludzi, Wyd eSPe, Kraków 2004; Mariologia – teksty teologiczne, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 2005.

[16] Por. J. CHARYTAŃSKI, Katecheza o Maryi w świetle Soboru Watykańskiego II, Kat 12 (1968), s. 111-115; A. LEPA, Wartości wychowawcze kultu Maryjnego, WDŁ 49 (1975), s. 133-140; P. BEDNARCZYK, Wartości wychowawcze katechezy maryjnej, Kat 20 (1976), s. 49-55; M. SONDAJ, Maryja wierna Bogu, Biuletyn Katechetyczny CTh 53 (1983) f. IV, s. 115-123; M. RASKE, Maryja w nauczaniu religii, Biuletyn Katechetyczny CTh 56 (1986) f. I, s. 87-95; W. ŻYCIŃSKI, Mariologia młodzieży, CzST 19-20 (1991/92), s. 93-100; S. C. NAPIÓRKOWSKI, Maryja w dziejach zbawienia, w: Katechizm Kościoła Katolickiego. Wprowadzenie, red. M. RUSECKI, E. PUDEŁKO, Wyd. KUL, Lublin 1995, s. 125-133; Maryja w Katechizmie Kościoła Katolickiego, red. S. C. NAPIÓRKOWSKI, B. KOCHANIEWICZ, Kraków 1996; G KUSZ, Katecheza maryjna Jana Pawła II, w:Ut Misterium Paschale Vivendo Exprimitur,red. T. DOLA, R. PIERSKAŁA, Opole 2000, s. 547-557; J. KOCHEL, Maryja w tajemnicy Zmartwychwstania, Kat 47 (2003) z. 4, s. 44-47.

[17] Ikonografia liturgiczna. Ewangelizacyjne przesłanie ikonografii maryjnej, K. PEK (red.), Wyd. Księży Marianów, Warszawa 1999; S. L. POTYRAŁA, Ikona. Katechetyczna funkcja ikony, Kraków 1998; P. EVDOKIMOV, Sztuka ikony. Teologia piękna, tłum. M. Żurowska, Warszawa 1999; S. KULPACZYŃSKI; D. RUDKOWSKA, Celebracja ikony maryjnej, w: Celebracja w katechezie, red. S. KULPACZYŃSKI, Lublin 1999, s. 135-151; A. E. KLICH, Cele aktywnych form katechezy w świetle dokumentów Kościoła, w: Biblia w katechezie (OBT 81), red. J. KOCHEL, J. KOSTORZ, Opole 2005, s. 84-87.

[18] Warto w tym względzie wskazania Dyrektorium katechetycznegoskonfrontować z Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii; por. KONGREGACJA DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW. Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania, Pallottinum, Poznań 2003 (zwłaszcza rozdz. V; nr. 183-207).

[19] KONFERENCJA EPISKOPATU POLSKI. Podstawa programowa katechezy Kościoła Katolickiego w Polsce, WAM, Kraków 2001; KOMISJA WYCHOWANIA KATOLICKIEGO KONFERENCJI EPISKOPATU POLSKI. Program nauczania religii, WAM, Kraków 2001.

[20] Katechizm dla dorosłych, red. J. CHARYTAŃSKI, A. SPŁAWSKI, WAM, Kraków 1999, s. 53-58 i 83-86. Radomski katechizm dla dorosłych Wyznawać wiarę dzisiaj pod red. S. ŁABENDOWICZA (Sandomierz 1999) zawiera ciekawe opracowanie I. BOKWY pt. Maryja – Matka Chrystusa, Matka Kościoła i Matka wszystkich wierzących (s. 245-249) oraz dwa teksty Z. ZIMOWSKIEGO: W modlitewnej komunii ze Świętą Matką Boga „Zdrowaś Maryjo…” (s. 740-746) oraz Modlitwa Maryi Dziewicy „Wielbi dusza moja Pana…” (s. 747-754).

[21] W domu Bożym i rodzinie Jezusa. Przewodnik metodyczny, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 2002, s. 34-39.

[22] W drodze do Emaus. Jezus działa i zbawia. Podręcznik do religii dla II klasy Gimnazjum, zespół pod red. Z. Marka, WAM, Kraków 2000, s. 93-96.

[23] Świadkowie miłości. Podręcznik do nauczania religii dla II klasy liceum ogólnokształcącego i profilowanego oraz IV technikum, red. S. Łabendowicz, Radom 2005, s. 152-156. 165-168.

[24] Orędzie Synodu Biskupów do Ludu Bożego, w: Katecheza po Soborze Watykańskim II w świetle dokumentów Kościoła, red. W Kubik, t. 2, ATK, Warszawa 1985, s. 31-47; por. J. KOCHEL, Lectio divina a katecheza, w: Biblia w katechezie, dz. cyt. s. 35-43.

[25] KONFERENCJA EPISKOPATU POLSKI. Dyrektorium katechetyczne Kościoła Katolickiego w Polsce, WAM, Kraków 2001. Dokumenty II Polskiego Synodu Plenarnego wskazują milenijną perspektywę maryjnego nauczania katechetycznego – „Maryją drogę edukacji”: wielbić Pana z Maryją – służyć jak Maryja – trwać z Maryją; por. II Polski Synod Plenarny, dz. cyt. s. 274-279.


Pozostałe tematy
Aktualności

Zakończenie cyklu 2023/24

Redakcja ssb24.pl dziękuje za udział w cyklu medytacji w rytmie lectio divina nt. "Eucharystia buduje Kościół" (38 medytacji - wprowadzenie). Serdecznie dziękujemy kapłanom diecezji gliwickiej, którzy przygotowali medytacje. To cenny wkład w dzieło Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego. Nowy cykl 2024/25 rozpocznie się w I Niedzielę Adwentu i będzie poświęcony Jubileuszowi Roku 2025. Zapraszamy!

więcej

Święci są młodzi

Nowa książka o młodych świętych i błogosławionych ze wstępem biskupa gliwickiego Sławomira Odera. Galeria 54 portretów dzieci i młodych wyniesionych przez Kościół na ołtarze, odczytanych w świetle słowa Bożego. Życie świętych jest najlepszym komentarzem do Pisma Świętego. Polecamy! jedność.com.pl zob. poniżej.

więcej
zobacz wszystkie

Liczba wizyt: 16080193

Tweety na temat @Ssb24pl Menu
Menu