Św. Męczennicy z Ugandy (†1886)

2023-04-25

Jezus po swojej męce wiele razy okazywał [uczniom], że żyje. Przez czterdzieści dni zjawiał się im bowiem i mówił o królestwie Bożym. Gdy zasiedli do wspólnego posiłku, nakazał im: „Nie opuszczajcie Jerozolimy, ale oczekujecie spełnienia się obietnicy Ojca, o której wam mówiłem. Jan chrzcił wodą, wy zaś wkrótce zostaniecie ochrzczeni Duchem Świętym”.

A zebrani pytali Go: „Panie, czy teraz na nowo przywrócisz królestwo Izraela?”. Odpowiedział im: „Nie możecie znać czasu ani chwili, które zastrzegł sobie Ojciec. Otrzymacie jednak moc Ducha Świętego, który zstąpi na was, i staniecie się moimi świadkami w Jeruzalem, w całej Judei, w Samarii i aż po krańce ziemi”.

Dz 1,3-8 (BŚP)

Uganda położona jest we wschodniej Afryce nad Jeziorem Wiktorii. Tam w X-XI wieku rozwinęło się królestwo Kitwara, którego szczyt rozwoju przypadł na wiek XIV-XV. Po jego rozpadzie powstało wiele małych państw plemiennych, z których hegemonię w regionie objęło w XIX w. plemię Buganda. W czasie rządów króla Mutesy I (1860-84) dotarli tam misjonarze anglikańscy wraz z Brytyjską Kompanią Wschodnioafrykańską oraz misjonarze katoliccy – Ojcowie Biali. Początkowo misja rozwijała się bardzo entuzjastycznie, ale nowi władcy byli zmienni i nie liczyli się z żadnymi regułami. Nowy król Mwanga, syn Mutesy, wszczął prześladowania nawet wśród dworzan i ludzi cieszących się powszechnym uznaniem w kraju, np. minister króla Józef Mukasa Ballikudembe oraz urzędnik królewski Maciej Kalemba-Mulumba. Pod wypływem misjonarzy młodzi ludzie na dworze króla poszli za głosem Ewangelii i przyjęli chrzest. Budziło to gniew króla i wzmagało jego okrucieństwo. Pierwszymi ofiarami krwawych prześladowań stali się anglikanie z biskupem Hannigtonem na czele (ok 40 osób), a za nimi podążyli neofici katoliccy.

Karol Lwanga wodził prym w tej grupie młodych chrześcijan. Ochrzczony 15 listopada 1885 r.; wnet został tłumaczem i katechistą, gorliwie współpracując z francuskimi Ojcami Białymi. Karol został przyjęty na dwór króla Mwanga, kiedy miał ok. dwudziestu lat. Ponieważ był bardzo pracowity i zdolny szybko został przełożonym paziów królewskich. Na dworze szerzył potajemnie naukę Chrystusa. Kiedy misjonarze musieli opuścić misję, wspólnota skupiła się wokół Andrzeja Kaggawa, uzdolnionego muzycznie i wyróżniającego się wśród młodych katechistów. Grupa pierwszych ugandyjskich świadków wiary liczyła 22 osoby; ponieśli śmierć męczeńską między 26 maja a 27 stycznia 1886 r. (zob. Księga imion i świętych, t. 3, 435n).

Męczennicy otrzymali mocDucha Świętego, by zaświadczyć o wierze w Chrystusa zmartwychwstałego na Czarnym Kontynencie – „na krańcach ziemi” (Dz 1,8). Dar Ducha stanowi tu podstawę świadectwa, pierwszy widzialny przejawem zbawczego działania Boga. Biblijny termin „świadectwo” (gr. martys, martyria) jest charakterystyczny dla Ewangelii Jana (J 5,19-47; 15,26; 18,37) i Dziejów Apostolskich (Dz 1,22; 2,32; 3,15; 4,33; 5,32; 10,39.41; 13,31). Ostatnim zaś świadectwem jest świadectwo krwi, które świadkowie sami złożyli w Kościele (por. Ap 2,10; 11,3-12; 22,20). Stało się to również udziałem męczenników z Ugandy. Karol Lwanga został spalony żywcem 3 czerwca 1886 r. razem z dwunastoma innymi. Był pierwszy, a jego ciało palono powoli, od stóp, gdy dziękował Bogu za męczeństwo, tuż przed śmiercią zawołał do tych, którzy mieli wraz z nim oddać życie za wiarę: „Za parę chwil spotkamy się w raju!”. Do końca podtrzymywał swoich współtowarzyszy na duchu. Miał wtedy 25 lat.

Razem z nim oddał życie Kizito – najmłodszym spośród wszystkich męczenników ugandyjskich. W chwili śmierci miał zaledwie 14 lub 15 lat. Należał do klanu Siluro i był z plemienia Baganda. Lukomera, jego ojciec, oddał go Nyika, najważniejszemu członkowi swego klanu, a ten przedstawił go królowi Mutesa i w ten sposób stał się jednym z paziów królewskich. Kizito na pewien czas powrócił jednak do domu. Prawdopodobnie wtedy po raz pierwszy usłyszał o misjonarzach katolickich, zwłaszcza o. Lourdela, białym misjonarzu Afryki. Kiedy misjonarze musieli opuścić dwór królewski i udać się na południe od jeziora Wiktorii, nauczanie katechumenów kontynuował Andrzej Kaggawa. Przyjął jednak chrzest z rąk Karola Lwangi 26 maja 1886 r. w więzieniu. Bał się czy będzie w stanie przejść próbę wiary. Karol obiecał mu: „Kiedy przyjdzie chwila, by wyznać naszą wiarę wezmę cię za rękę i nie załamiemy się”. Ostatecznie został skazany na spalenie żywcem. Miejscem kaźni stała się dolina, która znajdowała się nieopodal stolicy państwa – Namugongo. Aby tam dotrzeć skazańcy wędrowali trzy dni. Kizito dotarł tam wraz z innymi towarzyszami: Achillesem Kiwanuka (17 lat), Mbagą Tuzinde (17 lat), Mugaggem (17 lat), Gyavirem (Gyawis) (17 lat), Ambrożym Kibuka (18 lat), Anatolem Kiriggwajjo (20 lat), Makasa Kiriwawanwu (ok. 25 lat), Adolfem Mukasa Ludigo (ok. 25 lat). Wszystkich spalono, zwiniętych w trzcinowe maty, 3 czerwca 1886 roku w uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego. W innych okolicznościach oddał życie Denis (Dionizy) Ssebuggwawo, którego sam król Mwanga ugodził śmiertelnie w szyję włócznią. Miał wtedy 16 lat. (zob. https://misjonarzeafryki.org/zyciorysy-meczennikow-ugandyjskich/ [05.01.2023]).

Kult nowych męczenników afrykańskich rozwijał się bardzo szybko (por. Męczennicy afrykańscy z II i III w., z Abiteny czy Kartaginy). Beatyfikował ich w 1920 roku Benedykt XV, a Pius XI ogłosił Karola Lwangę patronem młodzieży afrykańskiej. Paweł VI kanonizował całą grupę męczenników 18 października 1964 r. podczas Soboru Watykańskiego II. Kolejny raz „krew męczenników” stała się „nasieniem chrześcijan” (Tertulian). Bazylika Męczenników w Namugongo, wzniesiona ku ich czci, jest miejscem, do którego pielgrzymują dzisiaj pieszo i w bardzo trudnych warunkach tysiące wiernych z różnych afrykańskich krajów.Warto przywołać też spotkanie papieża Benedykta XVI z dziećmi w kościele parafialnym św. Rity w Kotonu – największym mieście Beninu, podczas jego podróży do Afryki – 19 listopada 2011 r. W świątyni zgromadziło się wtedy ok. 800 osób – dzieci i ich opiekunów. Papież przywołał przykład św. Kizito, męczennika z Ugandy: „Kizito zrozumiał, że Bóg jest nie tylko ważny, ale że jest wszystkim” – wyjaśnił. W prostej katechezie papież zachęcał również dzieci do praktykowania codziennej modlitwy, która jest „wołaniem miłości Jezusa i chęcią naśladowania Go”. „Jezus udawał się na miejsce pustynne, aby się modlić. Podobnie jak Jezus, ja także mogę codziennie znaleźć ciche miejsce, w którym skupię się przed krzyżem lub świętym obrazem, aby rozmawiać z Jezusem i słuchać Go. Mogę również skorzystać z Ewangelii. Potem zachowuję w swym sercu fragment, który mnie poruszył i będzie mnie prowadził cały dzień. Pozostając tak przez krótką chwilę z Jezusem, pozwolę Mu napełnić mnie Jego miłością, światłem i życiem” – dodał Ojciec święty (por. „Drogie dzieci, Jezus was kocha!” – Benedykt XVI i dzieci, w: https://www.ekai.pl/drogie-dzieci-jezus-was-kocha-benedykt-xvi-i-dzieci/ [05.01.2023]).

Trzeba w tym kontekście zapytać:

• Kim jest dla dzieci Bóg? Jak być świadkiem jest dla nich Jezusa Chrystusa?
• Katechizm Kościoła Katolickiego uczy: „Męczeństwo jest najwyższym świadectwem złożonym prawdzie wiary; oznacza ono świadectwo aż do śmierci” (KKK 2473). Co oznacza „dać świadectwo prawdzie” (J 18,37)?
• Czy chrześcijanin może „wstydzić się… świadectwa Pana” (2 Tm 1,8)?

Pan Jezus powiedział: "Błogosławieni jesteście gdy ludzie wam urągają i prześladują was, i gdy z mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe na was. Cieszcie się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie. Tak bowiem prześladowali proroków, którzy byli przed wami.” (Mateusz 5, 11-12) Dlatego wy, Męczennicy z Ugandy, módlcie się o mocną wiarę tam gdzie Chrześcijanie żyją w niebezpieczeństwie i muszą cierpieć z powodu Chrystusa. Niech prześladowani Chrześcijanie za waszym pośrednictwem otrzymają odwagę, zapał i radość, którą wy okazaliście. Pomóżcie, też nam, którzy żyjemy w kraju gdzie Kościół swobodnie może wzrastać być bardziej świadomym i solidarnym z Kościołami w innych częściach świata, które są prześladowane. Prosimy o to przez Chrystusa naszego Pana naszego. Amen.

https://misjonarzeafryki.org/meczennicy-z-ugandy/litania/